Voeding en ziekten

Maar liefst 5,3 miljoen mensen in Nederland heeft type 2 diabetes, kanker, hart- en vaatziekten, een darmaandoening en/of een andere chronische ziekte. Dat is omgerekend een op de drie inwoners van ons land. De verwachting is dat dit de komende jaren alleen maar toeneemt. In 2030 kampen naar verwachting 7 miljoen – circa de helft - van de volwassen Nederlanders in ons land met een of meerdere chronische ziekten, aldus het RIVM. Overgewicht is een duidelijke risicofactor voor bovengenoemde ziektes. Anno nu is maar liefst een op de twee Nederlanders boven de achttien te zwaar. 

Mensen met hart- en vaatziekten lijken bovendien extra gevoelig voor leefstijlgerelateerde aandoeningen als borst- en darmkanker. Mensen die darmkanker hebben (gehad) zijn vatbaarder voor hart- en vaatziekten en diabetes. Diabetes is op haar beurt een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten en komt vaker voor bij bepaalde vormen van kanker, zoals dikke darmkanker. Het verhoogde glucosegehalte in het bloed en de onderliggende ontstekingen bij deze aandoeningen, beschadigen bloedvaten en de nieren.

Voedingsinterventies en maatwerk een must

Tijd voor het goede nieuws. Met voedingsinterventies en advies op maat, is bij deze groeiende groep chronisch zieken veel gezondheidswinst te behalen. Goed wetenschappelijk onderzoek en een praktische vertaalslag naar de medische zorg zijn hierbij cruciaal. Van prebiotische en eiwitverrijkte voedingsmiddelen tot leefstijlinterventies en gepersonaliseerd voedingsadvies: met de kennis die we nu opdoen hebben we binnen tien jaar genoeg aanknopingspunten om de maatschappij / chronisch zieken een stukje gezonder te maken. Daarmee krijgt een groeiende groep mensen een hogere kwaliteit van leven en gaan de maatschappelijke kosten voor medicijnen, medische behandelingen en ziekenhuisopnames omlaag.

Wageningen University & Research (WUR) heeft een afdeling die geheel gewijd is aan het thema voeding, gezondheid en chronische ziekten. Bovendien is er veel ervaring met het opzetten van observationele en interventiestudies onder gezonde én zieke mensen. Onderzoek onder die laatste groep is aanzienlijk complexer dan onder gezonde mensen vanwege de grote variatie aan behandelingen, medicijnen en symptomen bij patiënten.

Integrale aanpak

Bijzonder is ook de integrale aanpak, waarbij WUR slimme verbindingen legt tussen vakgebieden – van moleculaire biologie tot sociale wetenschappen, voedingsmiddelentechnologie en bio-informatica. Daarmee wordt het onderwerp vanuit meerdere invalshoeken bestudeerd. Deze expertises zitten dicht bij elkaar op de universiteitscampus. Deze kruisbestuiving leidt tot nieuwe ideeën en geeft onderzoek extra diepgang en een grotere impact.

Onderzoek

We bestuderen in Wageningen uiteenlopende vragen rond voedingsstoffen, eetpatronen en processen in het lichaam. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met vetzuren die je binnenkrijgt via de voeding: hoe worden ze omgezet in het lichaam en waar hebben ze effect? Hoe versterk je via voeding het tumor-remmende effect van chemotherapie en verminder je bijwerkingen als neuropathie en vermoeidheid? En kun je met voeding het ontstaan van insulineresistentie in lever- en spierweefsel bij diabetespatiënten tegengaan? Daarnaast kijken we naar voedingsmiddelen en hoe patiënten die beleven. Krijgt iemand met IBS bijvoorbeeld meer of minder pijn als hij ’s morgens vezelrijke havermoutpap eet bij zijn ontbijt? Het belang van extra eiwit voor ouderen en mensen met hartfalen, COPD en nierziekten, komt in papers ook naar voren.

Wageningen University & Research worden onderwerpen niet alleen op de agenda gezet, we brengen ook daadwerkelijk maatschappelijke veranderingen teweeg. Ons onderzoek naar eiwit en bewegen bij ouderen heeft geleid tot talloze vervolgstudies en landelijke interventieprojecten. Dankzij het Ambiance-project, waarbij bewoners in een verpleeghuis hun bord beter leegaten als ze de maaltijden aantrekkelijk gepresenteerd kregen, zijn criteria voor de zorg in verpleeghuizen aangescherpt. Het SLIMMER-programma, een leefstijlinterventie met gezonde voeding en meer bewegen ter preventie van type 2 diabetes, is in 2019 opgenomen in het basispakket van de zorgverzekering. Met ons onderzoek hebben we bovendien een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het vakgebied nutrigenomics en de toepassing van moleculaire technieken in voedingsonderzoek. Op eenzelfde wijze kunnen wij ook verbeteringen doorvoeren in de zorg voor mensen met een chronische aandoening.

Integratie van voeding en leefstijl

Samen met de Alliantie Voeding in de Zorg en academische medische centra werken we aan de integratie van voeding en leefstijl in de zorg én in zorgopleidingen. Zo worden toekomstige artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners zich ervan bewust dat voeding een grote impact heeft op de gezondheid.

Onze experts werken nauw samen met andere (technische) universiteiten en onderzoeksinstituten. Dat zijn zowel academische als regionale ziekenhuizen (onder meer via de Alliantie Voeding in de Zorg), zelfstandige zorgprofessionals, bedrijfsleven, overheid en patiëntenorganisaties. We zijn daarnaast vertegenwoordigd in organen als de Gezondheidsraad en het Voedingscentrum – platforms waarin wetenschappelijke inzichten worden vertaald naar de praktijk van de medische zorg, het onderwijs en het bedrijfsleven. We onderhouden nauwe banden met internationale instanties als het WHO instituut International Agency for Research on Cancer (IARC) en het Global Burden of Disease Platform. Verder zijn we partner in diverse consortia in binnen- en buitenland, zoals de Regiodeal Foodvalley, GECCO en SUSPANCE.

Regiodeal Foodvalley

Via de Regiodeal Foodvalley werken onze experts met uiteenlopende partijen, onder meer de Universiteit Utrecht, het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), de provincies Gelderland en Utrecht, Regio Foodvalley (acht gemeenten), VNO-NCW Midden en het Rijk aan innovaties die consumenten verleiden tot gezonde, duurzame voedselkeuzes. Binnen de Alliantie Voeding in de Zorg zijn we samen met Ziekenhuis Gelderse Vallei en Rijnstate betrokken bij de thematafel overgewicht, onderdeel van het Nationaal Preventieakkoord. We rollen hierbij onze expertise over voeding en bewegen breed uit in de zorg. Een gezond voedingsaanbod in Nederlandse ziekenhuizen, wetenschappelijk onderbouwd voedingsadvies op maat bij obesitas en chronische aandoeningen en integratie van voedingskennis in opleidingen voor zorgprofessionals staan hierbij voorop. We hebben de afgelopen jaren al diverse massive online courses (MOOCS) en nascholingscursussen ontwikkeld en gegeven aan artsen en diëtisten.