IC-arts Van Zanten: 'Herstel Covid-patiënten gaat sneller met meer aandacht voor voeding'

De afgelopen twintig jaar is de overlevingskans op de IC steeds toegenomen, en ook bij Covid-19 wordt door kennis en nieuw medicijngebruik de kans op overleven groter. 'Covid-19 overleven is stap één', stelt Van Zanten. 'Maar patiënten vinden het vaak net zo belangrijk hoe hun leven daarna is. We moeten in de zorg steeds meer gaan letten op hóe mensen van de IC afkomen.'

1 op de 2,5 personen die in het ziekenhuis terecht komen met Covid-19, belandden op de IC (cijfers eind maart). Er is soms drie tot vier weken beademing nodig. 'Zo'n lange periode op de IC verzwakt enorm, doordat je niet zelf eet en niet kan bewegen. In de eerste tien dagen op de IC kunnen patiënten een kwart van hun spiermassa verliezen. Het kan maanden duren om deze spieren weer op te bouwen. Daar hebben patiënten veel meer hulp en sturing bij nodig dan nu geboden wordt.'

Voeding tijdens de IC-fase

De rol van voeding begint al op de IC zelf. 'Patiënten blijven tijdens de IC-opname, ondanks de sondevoeding met onder andere insuline, weefsel afbreken door de ontstekingsreactie van het virus. Daarom moet twee keer zoveel eiwit worden toegediend als een gezond persoon nodig heeft', vertelt Van Zanten. 'Bijvoorbeeld 1,3 gram in plaats van 0,7. Dat toedienen van de dubbele dosis begint bij ons op de vierde dag van de IC-opname. Het moet langzaam worden opgebouwd, anders kan het schadelijk zijn voor de patiënt, blijkt uit ons onderzoek.'

In de meeste ziekenhuizen wordt er gekeken naar het gemiddelde aantal calorieën en eiwitten dat een patiënt nodig heeft. Maar in ziekenhuis Gelderse Vallei gaat het verder. 'Wij kijken naar wat de individuele patiënt nodig heeft. We meten hoeveel calorieën de patiënt verbrandt, om te weten hoeveel we moeten toedienen. Een teveel of een tekort aan calorieën geeft een hoger risico op overlijden. Het is van groot belang om dit te monitoren, maar dit doet maar zo'n 10 procent van alle ziekenhuizen.'

Voeding tijdens herstel in het ziekenhuis

Als de patiënten van de beademing af komen, moeten ze langzamerhand zelf gaan eten. 'Uit ons onderzoek blijkt dat patiënten vaak te weinig voedingsstoffen binnenkrijgen. Met eiwitten kan dat oplopen tot een tekort van 50 procent. Oorzaken liggen in zwakte, slikstoornissen en verlies van reuk en smaak. Er moet in deze fase veel beter gekeken worden naar wat de patiënten binnenkrijgen.'

Ziekenhuis Gelderse Vallei werkt daarom met een maaltijdsysteem met menu's: patiënten mogen van een kaart zelf kiezen waar ze zin in hebben en dat wordt à la minute gemaakt. Daarbij wordt alles gemonitord: zitten er genoeg calorieën en eiwitten in? 'Zo niet, dan tippen we een eiwitrijk extraatje. We hebben bijvoorbeeld brood met toegevoegd eiwit. Daarna kijken we ook naar wat er terug komt uit de kamer. Wat eten ze eigenlijk op? Dat wordt slecht gemonitord in ziekenhuizen. Voeg eiwitten toe, kruid het eten, geef wat ze lekker vinden en hou alles in de gaten.'

Voeding tijdens revalidatie

Eenmaal thuis gaat de revalidatie verder. Het doel is niet alleen om tekorten weg te werken, maar om dubbel zoveel goede voedingsstoffen binnen te krijgen en daarbij te bewegen. 'En dat is een uitdaging voor patiënten. We moeten ze niet uit het oog verliezen. Anders kan zwakte voor een nieuwe opname zorgen, of voor andere langdurige problemen. Hoe langer het herstel duurt, hoe groter de maatschappelijke en economische achterstand.' Ziekenhuis Gelderse vallei geeft brieven aan de patiënten mee met informatie over voeding. 'Maar hier komen ook huisartsen en diëtisten in beeld.'

Vooral voor ouderen kan er de noodzaak zijn tot eiwitverrijkte voeding en drinkvoeding. Van Zanten vindt het vreemd dat patiënten hier vaak zelf achteraan moeten en dat deze producten niet standaard vergoed worden. 'Hier wordt weer het belang van goede voeding onderschat.'

Mogelijk heeft het ook zin om een cocktail van vitamines en spoorelementen aan herstellende patiënten te geven. 'We denken dat een aantal vitamines en spoorelementen een rol spelen bij het optimaal werken van de mitochondriën. Gevarieerd eten en het eventueel een aantal maanden tot een jaar supplementen geven, zou herstel kunnen versnellen. Dit zijn geen dure medicijnen, maar eenvoudige maatregelen.'

Van Zanten hoopt dat door Covid-19 de aandacht voor voeding in de geneeskunde en het belang van sectoroverstijgende samenwerking hierbij, toeneemt. 'Bij de overgangen gaat het vaak mis. Je ligt misschien een maand in het ziekenhuis met Covid, het belangrijkste is de periode daarvoor en daarna.'