Het programma SALUD geeft mensen met diabetes type 2 meer grip op gezondheid

Steeds meer mensen krijgen diabetes. In Nederland hebben zo’n 1,1 miljoen mensen diabetes type 2. Het lichaam reageert niet meer goed op insuline. De bloedsuiker wordt te hoog en er ontstaan problemen met hart, ogen en nieren. “Met gezonde voeding kunnen mensen de ziekte onder controle houden of zelfs helemaal omkeren”, zegt Kristel Polhuis, onderzoeker Gezondheid en Maatschappij. “Maar voor veel mensen is het moeilijk om een streng dieet vol te houden. Daarnaast hebben de meeste leefstijlprogramma’s, ook voor andere ziekten dan diabetes, nauwelijks aandacht voor het dagelijkse leven waarbinnen mensen die gezonde manier van leven moeten organiseren. Terwijl je leefsituatie bepaalt hoeveel ruimte en tijd er is voor verandering. Dat vormt vaak een barrière voor gezond eten en goed voor jezelf kunnen zorgen.”

Gezondheid is meer dan niet ziek zijn

Daarom ontwikkelden de onderzoekers samen met mensen met diabetes, huisartsen, diëtisten en praktijkondersteuners een nieuw programma waarbij het dagelijkse leven centraal staat en breed gekeken wordt naar gezondheid. Polhuis: “Gezondheid is meer dan niet ziek zijn. Het gaat ook over vitaliteit, lekker in je vel zitten, een ondersteunend sociaal netwerk en het vermogen hebben om je leven in te richten zoals jij dat wilt. Dat vraagt een holistische blik waarbij gekeken wordt naar het volledige scala van fysieke, emotionele, mentale, sociale en spirituele factoren die een gezond leven kunnen ondersteunen. Uit gesprekken die we met mensen met diabetes hebben gevoerd, voordat we het programma ontwikkelden, blijkt dat ook: gezond eten hangt samen met wat iemand meemaakt in zijn of haar leven. Als mensen bijvoorbeeld een warm sociaal netwerk hebben en weinig stress ervaren, is het gemakkelijker om gezond te eten.”

Het SALUD-programma promoot een gezonde levensstijl die aansluit bij het dagelijks leven door mensen eigen doelen te laten formuleren en uit te dagen om kleine stapjes te nemen. Stapjes die haalbaar zijn in combinatie met bijvoorbeeld een druk gezin of een baan. Of stapjes die helpen om wat aan het drukke leven te doen. Een leefstijlcoach begeleidt het programma, dat bestaat uit 12 wekelijkse online bijeenkomsten. Polhuis: “Voor de één is het doel 5 kilo afvallen en voor de ander is het eerste doel extra hulp van een partner inschakelen. Het meest belangrijk is dat veranderingen blijvend zijn, want dat brengt gezondheidswinst. De deelnemers wisselen hun ervaringen uit en vormen een sociaal netwerk.”

De leefstijlcoach empowert deelnemers

De leefstijlcoach werkt met het empoweren van deelnemers: iemand laten floreren en vertrouwen geven dat ze het zelf kunnen. “Naast het vaststellen van eigen doelen, laten we deelnemers aan de slag gaan met voedingsvaardigheden. Denk aan het zelf koken van een gezonde maaltijd. Mensen ervaren dat het lukt en dat ze het leuk vinden. Ze krijgen complimenten van de coach en andere deelnemers en krijgen meer zelfvertrouwen.”

Meer grip op gezondheid

Kristel Polhuis en haar collega’s onderzochten welk effect SALUD heeft op het eetgedrag en de gezondheid van deelnemers. Zij werden in twee groepen ingedeeld. De interventiegroep volgde het online SALUD-programma, de controlegroep de normale diabeteszorg. “Uit metingen blijkt dat het SALUD-programma een groot effect heeft op de veerkracht van mensen, en hoe zij omgaan met moeilijke situaties door de juiste hulpbronnen in te zetten. Ze ervaren sociale steun van lotgenoten die in hetzelfde schuitje zitten en mensen in hun directe omgeving. Een juiste wisselwerking tussen mens en sociale omgeving dus. En de meeste mensen hebben meer grip op hun leven en dus ook gezondheid. Dat is een grote voorspeller voor gezond blijven eten op lange termijn. Ook zien we verbetering in gewicht en voedingsinname. Daarbij moet ik wel vermelden dat we ook bij de controlegroep een verbetering zien in gewicht, alhoewel die verbetering kleiner is dan bij de groep die het SALUD programma volgde.”

Het SALUD-programma sluit aan bij het strategische thema van WUR: een gezonde levensstijl in een gezonde leefomgeving. Volgens Polhuis is er veel aandacht binnen de zorg voor leefstijl en zijn leefstijlinterventies best goed. Alleen missen ze nog de holistische blik en het centraal stellen van het dagelijks leven. “Het is bijvoorbeeld belangrijk om sociale steun te implementeren in het zorgstelsel. Mensen uit ons onderzoek hebben zoveel gehad aan het delen van hun ervaringen met lotgenoten en familie. Geef bijvoorbeeld groepsconsulten of start een wandelgroep. En werk aan een veilige en gezondheidsbevorderende omgeving waarbinnen mensen hun ervaringen kunnen uitwisselen zonder dat er over hen wordt geoordeeld. Het SALUD-programma werkt.”