Wij zijn de wijk: burgerparticipatie en domein overstijgend gezondheidsbeleid voor een gezonde leefomgeving

Veel mensen bevinden zich in een kwetsbare positie door een opeenstapeling van samenhangende problemen binnen en buiten het gezondheidsdomein, denk aan armoede, laaggeletterdheid en ondermaatse huisvestiging. Ondanks decennia van inspanningen bestaan er nog steeds forse gezondheidsverschillen tussen sociaaleconomische groepen. Het nadenken over preventief gezondheidsbeleid is dan ook onderhevig aan verandering; niet langer staan de verschillen tussen groepen centraal maar juist het gezondheidspotentieel van mensen. Steeds vaker wordt hier het belang van een gezonde leefomgeving benadrukt, want zowel de sociale als fysieke leefomgeving hebben invloed op de gezondheid van mensen.

Tegelijkertijd zien we een verandering in de relatie tussen burger en overheid waarbij het belang van burgerparticipatie wordt onderstreept. Onderzoek laat zien dat bewonersinitiatieven een tastbare bijdrage (kunnen) leveren aan de kwaliteit van leven – van schoonmaakacties, tot het creëren van buurtmoestuinen en ontmoetingsplekken voor bewoners. Ze hebben dus de potentie om een waardevolle bijdrage te leveren aan een gezonde leefomgeving. Bewonersinitiatieven zijn echter enorm divers in aard, niet enkel in ambities maar ook in grootte, organisatiestructuur en levensduur. Hoe ga je als lokale overheid om met bewonersinitiatieven en hoe kan je deze het best ondersteunen en faciliteren?

Op de snijvlakken van zojuist beschreven tendensen is het project Wij zijn de Wijk ontstaan. Het is een samenwerking tussen drie gemeenten (Arnhem, Ede en Wageningen), Wageningen Universiteit, praktijkprofessionals en bewonersorganisaties. Het doel is om bewonersinitiatieven die zich inzetten voor een gezonde leefomgeving beter te faciliteren en ondersteunen middels domein overstijgend beleid.

Het project duurt vier jaar – 2021 t/m 2025 - en is opgedeeld in vijf werkpakketten.

WP1. Gemeentelijk gezondheids-(gerelateerd) beleid inventariseren ten behoeve van een beleidsanalyse: o.a. hoe komt het gezondheidspotentieel terug binnen en buiten het gezondheidsbeleid, hoe krijgt integrale samenwerking vorm en hoe zijn de beleidsplannen uitgewerkt op wijkniveau? B). Een inventarisatiekaart ontwikkelen van de bestaande bewonersinitiatieven in de wijken waar wij actief zijn.

WP2. Inzicht krijgen in de uitvoering en vertaling van gezondheids-(gerelateerd) beleid in de praktijk. Hiervoor gaan we in gesprek met bewonersorganisaties, beleidsmakers, professionals in de wijk en initiatiefnemers van bewonersinitiatieven. Dit werkpakket moet o.a. leiden tot inzichten betreft samenwerking en communicatie tussen gemeenten, wijkpartners en burgers.  

WP3. In samenwerking met bewoners gaan we de mogelijkheden voor een gezonde wijk in kaart brengen. Hierbij gaan we op zoek naar bestaande bronnen die reeds bijdragen óf de potentie hebben om bij te dragen aan een gezonde leefomgeving.

WP4. Hier worden alle reeds behaalde resultaten samengenomen om te kijken naar de kansen/mogelijkheden en belemmeringen die burgers ervaren bij de uitvoering van hun initiatief, of die de gemeenten ervaren bij het uitvoeren van beleid.  Hieruit destilleren we werkzame principes die als basis dienen voor de samen-leren-sessies en workshops (WP5).

WP5. Hier komen twee onderdelen aan bod, namelijk de samen-leren-sessies met alle partners en de workshops met gemeenten. Het doel is samen leren (gemeenten, inwonersorganisaties, bewoners, praktijkpartners) en de geleerde lessen vertalen naar kansrijke ingangen om bewonersinitiatieven beter te faciliteren en ondersteunen middels gemeentelijk beleid.

Wil je meer weten over het project? Mail gerust naar mellany.vanbommel@wur.nl.