‘Urgentie en ongeduld’: visies op de toekomst van landbouw, voedsel en natuur

De Dilemma Dialoog was een uitvloeisel van de zes dilemma’s die WUR in oktober 2023 presenteerde. Hiermee wilden Wageningse wetenschappers aangeven dat er de komende jaren belangrijke, fundamentele keuzes moeten worden gemaakt over de toekomst van landbouw, voedsel en natuur.

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Pijnlijke keuzes

Ter inleiding gaven hoofdonderzoekers Bas Breman en Bram Bos een korte toelichting op de zes dilemma’s die zij met andere onderzoekers hadden opgesteld (zie kantlijn). Breman benadrukte dat de keuzes die gemaakt moeten worden altijd pijn gaan doen, en dat dit explicieter benoemd moet worden. Daar komen veel emoties en morele vraagstukken bij kijken. Bos voegde daaraan toe dat de dilemma’s veel gesprekken op gang hebben gebracht in provinciehuizen, verkiezingsdebatten en één op één. De rol van WUR hierin is kennis en expertise rond landbouw en natuur te delen en belanghebbenden uit te dagen om op een andere manier naar vraagstukken te kijken. De gesprekken kregen een vervolg tijdens deze Dilemma Dialoog.

Om de dialoog op gang te brengen kregen vier organisaties de gelegenheid om hun visie op voedsel, landbouw en natuur te delen en om te reageren op een of meerdere Wageningse dilemma’s.

• Natascha Kooiman, een van de oprichters van de Transitiecoalitie Voedsel, gaf aan dat consumentengedrag voor een groot deel wordt bepaald door een sociaal-culturele routine. Daardoor kunnen consumenten niet makkelijk worden beïnvloed om andere keuzes te maken. Als het gaat om het zesde dilemma pleitte ze dan ook voor forse overheidssturing. Het huidige aanbod is ongezond en niet duurzaam, en daarmee ‘betutteling de verkeerde kant op.’
• Natasja Oerlemans van het Wereld Natuur Fonds pleitte voor een eerlijk en natuurpositief voedselsysteem. Als reactie op het vierde dilemma stelde ze dat juist Nederland, als welvarend land, verantwoordelijkheid moet nemen voor het halen van zijn klimaatdoelstellingen. Het WWF had ook een duidelijke visie op dilemma 5: ‘Landbouw en natuur zijn onderdeel van een landschap en een verweven ecosysteem, en dat kun je niet scheiden.’
• Marc Jansen, algemeen directeur van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, ging ook in op het zesde dilemma (consumentengedrag). Productie, verwerking en distributie van voedsel zijn volgens hem een economische activiteit, geen nutsfunctie. Daarom staat volgens hem de keuzevrijheid van consumenten voorop, binnen bepaalde randvoorwaarden. Bedrijven nemen samen met de overheid hun verantwoordelijkheid, zei Janssen, en bereiken daarmee al best veel resultaten. ‘Laten we niet somber zijn.’
• Roy Meijer, van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt, liet een ander geluid horen. Meijer vertelde over zijn vader en opa, die allebei boer waren in een tijd dat er een basisverhaal bestond. Zijn opa boerde toen Nederland opgebouwd moest worden, zijn vader in de tijd van de Koude Oorlog. Nu hij zelf een boerenbedrijf runt, ziet hij geen basisverhaal meer. Meijer sloot af met een droevige mededeling: de agrarische sector vergrijst. Jonge boeren weten niet waar ze aan toe zijn, en vragen zich af hoe lang ze nog moeten wachten op de samenleving.

Zelf aan de slag gaan

Na deze bondige presentaties gingen de aanwezigen verder met elkaar in gesprek over de dilemma’s. In diverse groepen kwamen deelnemers tot de conclusie dat sterke regie van de overheid nodig is, maar dat die er voorlopig niet gaat komen. Veel mensen voelden verantwoordelijkheid om dan maar zelf actie te ondernemen. ‘Laten we positief blijven en aan de slag gaan met degenen die wel willen’, concludeerde een aanwezige. Ook het mislukken van het landbouwakkoord werd meerdere keren genoemd. Meerdere mensen vonden dat het tijd was voor een nieuwe poging om een akkoord te sluiten, desnoods zonder de rijksoverheid.

Ernst van den Ende, algemeen directeur van Animal Sciences Group, sloot de Dilemma Dialoog af. Hij herkende ‘de urgentie en het ongeduld’ die in de zaal leefde. Van den Ende kondigde aan dat WUR de gesprekken over de dilemma’s ook op internationaal niveau wil aanzwengelen, onder meer tijdens de Mansholtlezing in Brussel. Zo zal de dialoog over voedseldilemma’s door steeds meer mensen worden gevoerd.