Beekdalbufferzones en infiltratiegebieden als basis voor ecologisch functioneren en inrichting van beekdalsystemen

Lange tijd is getracht met lokale sectorale maatregelen de achteruitgang van de aquatische natuur en waterkwaliteit te stoppen en herstel in te zetten. Door intensieve ontwatering voor landbouwdoeleinden is echter de natuurlijke draagkracht van regionale watersystemen op de hogere zandgronden aangetast. Recente Nederlandse en Europese evaluaties duiden steeds op grenzen aan de effectiviteit van de genomen maatregelen en pleiten daarom voor een meer regionale en integrale (water + natuur) aanpak, die ingrijpt op landschapsschaal. Parallel hieraan vragen de huidige uitdagingen rondom klimaat, stikstofdepositie en biodiversiteit om een heroverweging van het ruimtegebruik in het landelijk gebied. Dit schept kansen voor het koppelen van aquatische en terrestrische natuurdoelen en klimaatopgaven.

Hier wordt gedoeld op het vormen van een nieuw kennisfundament voor een ander, op het watersysteem gebaseerd ruimtegebruik. De fundamenteel wetenschappelijke kennis voor de transitie naar een op het watersysteem gebaseerd ruimtegebruik is beschikbaar, maar de vertaling naar de praktijk, in termen van maatregelpakketten, behoeft een denkraam en praktische, gekwantificeerde instrumenten. Componenten hiervan zijn een ecologische (functionele) systeembenadering met de kwantificatie van nutriënten- en waterstromen, het selecteren van geschikte ecohydrologische indicatoren, het kwantificeren van grenswaarden van deze indicatoren en de opschaling van de resultaten naar mogelijk kansrijke pakketten van herstelmaatregelen. Het denkraam en de instrumenten worden ontwikkeld aan de hand van case-studies.

De in theorie meest succesvolle maatregelcombinaties voor hoog-Nederland betreffen het aanleggen van beekdalbufferzones en het versterken van de infiltratie in infiltratiegebieden. Bij de praktische invulling hiervan zijn de natuurlijke processen op systeemniveau (Building-with-Nature-principes) leidend en volgen de functies het systeem. Naast biodiversiteits- en waterkwaliteitsdoelen liften tevens andere ecosysteemdiensten mee, zoals de berging van neerslagwater, klimaatadaptatie, recreatie in natuurlijkere omgeving en de drinkwatervoorziening. Deze systeembenadering biedt inzichten om het LNV-beleid integraal en duurzaam te maken, waarbij de invulling van ruimte in de samenhang van biodiversiteits-, voedselproductie-, water- en klimaatbeleid essentieel is.