Nieuws
Doemscenario’s voor klimaatverandering
De opening van het academisch jaar op 5 september staat in het teken van planetary boundaries (planetaire grenzen). Wat zijn dat, hoe kun je ze onderzoeken en zijn ze te gebruiken in het dagelijkse leven? Vandaag deel 3: Marten Scheffer, een van de sprekers tijdens de opening.
Marten Scheffer, hoogleraar Aquatische ecologie, werkt al lange tijd aan kritische grenzen. Hij doet onderzoek naar kantelpunten in ecosystemen, zoals het dierenleven in een vijver: hoe een natuurlijk systeem langzaam fragiel wordt tot het naar een andere toestand kantelt. Fundamentele inzichten uit dat onderzoek naar de weerbaarheid van ecosystemen zijn ook relevant voor de planetaire grenzen.
Hoe werk je nu aan planetaire grenzen?
‘Voor wat betreft de kantelpunten werken we aan de vraag hoe je kunt meten of je in de buurt van zo’n kantelpunt kan komen. Slechts een deel van de planetary boundaries heeft echter te maken met kantelpunten. Voor de vraag hoe je erbinnen kunt blijven zijn er nu twee speerpunten. Ten eerste: hoe kan dat op een rechtvaardige manier wat betreft de verdeling tussen rijke en arme landen? En ten tweede: wat zijn de sociaalpsychologische, institutionele en andere belemmeringen die een omslag naar duurzaamheid bemoeilijken? Daar doe ik onderzoek naar in interdisciplinaire internationale samenwerkingsverbanden.’
Zie je dit onderwerp als een existentieel item voor het voortbestaan van de mensheid?
‘Ja, ik zie het als een voor de mensheid existentieel onderwerp. Ons artikel daarover in PNAS een paar weken geleden, kreeg wereldwijd enorm veel aandacht. Daarin betogen we dat we op het gebied van klimaatverandering worstcasescenario’s moeten ontwerpen. Er zijn aanwijzingen om te veronderstellen dat de klimaatverandering kan leiden tot een mondiale biodiversiteitscrisis, ineenstorting van maatschappijen en zelfs het einde van de mensheid. Dan hebben we het over de slechtst mogelijke uitkomst van klimaatverandering, maar daar is nog nauwelijks aandacht voor in onderzoek en beleid. Als we de mechanismen onderkennen die tot zo’n rampzalig scenario kunnen leiden, helpt dat om de politiek te informeren welke maatregelen we moeten nemen om worstcasescenario’s te voorkomen.’
Marten Scheffer over planetaire grenzen
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Hoe werk je in je persoonlijk leven aan planetary boundaries?
‘We hebben ons huis van het gas af dankzij een warmtepomp, zonnepanelen en een moderne kachel voor hout uit de tuin. Dat is leuk om te doen. Ook geniet ik van het uitproberen van veganistische recepten, en van het rustig treinen naar congressen. We zijn ‘early adopters’ met onze oude Nissan Leaf en gaan hem zolang als mogelijk gebruiken en upgraden; mooie uitdaging. Een enkele keer vlieg ik nog wel. Dat vind ik moeilijk helemaal uit te bannen.’
Lees het uitgebreide interview in Resource
Marten Scheffer: 'We zullen ons moeten voorbereiden op een donkerder scenario.'
Wat zijn planetaire grenzen?
Het begrip planetary boundaries (planetaire grenzen) werd in 2009 geïntroduceerd door de Zweedse aardwetenschapper Johan Rockström. Hij steldenegen grenzen vast waarbinnen de mensheid moet opereren om duurzaam gebruik te kunnen blijven maken van de hulpbronnen op aarde. Die planetaire grenzen zijn: de opwarming van de aarde (broeikaseffect), verlies van biodiversiteit, sluiten van de stikstof- en fosforkringloop, gat in de ozonlaag, oceaanverzuring, waterschaarste, landgebruik (beperken landbouwgrond), chemische verontreiniging van toxische stoffen en plastics; en de concentratie schadelijke verbindingen in de atmosfeer. Veel grenzen zijn bijna overschreden of al overschreden. De exacte waarden van de grenzen zijn arbitrair, maar de aanpak wordt gezien als een veelbelovende eerste stap voor een veilig voortbestaan van de mensheid.