Project
Duurzaam watergebruik op de Wageningse Eng
Voor verschillende gebruikersgroepen op de Wageningse Eng (akkerbouwers, veehouders, volkstuinhouders, pluktuinhouders, kwekerijen en bewoners) is water essentieel om hun hoofdactiviteiten uit te kunnen voeren. Daarbij wordt verantwoord watergebruik en waterbeheer steeds belangrijker met oog op klimaatverandering, grondwaterdaling en toenemende schaarste en kostenstijging van (drink)water. Hoe kunnen belanghebbenden op de Eng nu en in de toekomst duurzaam omgaan met water?
Aanleiding
Nederlandse zomers worden droger en winters worden natter in de komende tientallen jaren. Watergebruikers op de Wageningse Eng merken al dat droogte steeds vaker voorkomt. Het is in de bodem op de Wageningse Eng ook al snel te merken doordat de bodem zanderig is en de Wageningse Eng wat hoger in het landschap ligt. Daarom heeft Wetenschapswinkel Wageningen op aanvraag van Stichting Wageningse Eng met Wageningen University & Research studenten onderzocht hoe betrokkenen op de Wageningse Eng nu en in de toekomst duurzaam kunnen omgaan met water. Verschillende deelonderzoeken hebben zich op verschillende deelvragen gericht, twee keer in het vak Academic Consultancy Training (ACT) en in een Bachelor thesis van leerstoelgroep Bodemfysica en Landbeheer.
Huidige situatie
Er zijn veel verschillende watergebruikers op de Wageningse Eng actief, zoals volkstuinders, dierenhouders, ondernemers van pluktuinen en zelfoogst groentekwekerijen, agrariërs en bewoners. Zij gebruiken voornamelijk twee waterbronnen: grondwater en kraanwater. Beide ACT-groepen concluderen dat het grondwater gemiddeld op peil is gebleven, mogelijk dankzij extra kraanwater dat het systeem binnenkomt. Regenwater is op dit moment onderbenut.
Duurzaam water
Regenwater is juist de meest duurzame waterbron, gevolgd door drinkwater en grondwater. De eerste ACT groep concludeerde voor de Wageningse Eng als geheel dat er voor drinkwater en grondwater geen eenduidig beeld te geven is over welke bron duurzamer is. Beide waterbronnen hebben voor- en nadelen. Een combinatie van regenwater, drinkwater en grondwater zal waarschijnlijk het meest toekomstbestendig zijn, volgens de studenten.
Obstakels
Bestaande afspraken bemoeilijken de uitvoering van het opvangen van regenwater boven en onder de grond (geen “verrommeling”, niet hoger dan 1,5 meter bouwen en niet dieper dan 30 cm graven i.v.m. archeologische waarde). Een alternatief (kraan- of grondwater) is niet altijd beschikbaar. Naast dat het een investering is, hebben de meeste landeigenaren geen toegang tot elektriciteit, wat de aanleg van een grondwaterput bemoeilijkt. Een groot verschil in bereikbaarheid en gebruiksgemak van water voor verschillende gebruikers zorgt voor ongelijkheid op de Wageningse Eng.
Kansen
Om samenwerking te stimuleren, is het wenselijk om naar sociale duurzaamheid en gezamenlijke oplossingen te streven. Watergebruikers op de Wageningse Eng noemden daarbij bewustwording, bereidheid tot verduurzaming en aanpassingsvermogen als de drie belangrijkste aspecten. Het aanpassingsvermogen is daarbij nog het minst aanwezig. Daarmee wordt bedoeld het kunnen wisselen tussen regenwater, drinkwater en grondwater. Als gefocust zou worden op het vergroten van het aanpassingsvermogen, dan maakt de Wageningse Eng een grote stap richting duurzamer watergebruik.
Passende maatregelen
Om bewustwording en inzicht te vergroten wordt geadviseerd om het watergebruik bij te gaan houden met behulp van watermeters en te delen via een interactieve applicatie. Daarnaast wordt aangeraden om gelegeheden te scheppen waar mensen elkaar tegen kunnen komen. Er zou een werkgroep opgericht kunnen worden dat een watermanagement plan uit gaat werken. Daarin kunnen maatregelen staan die water besparen (robuuste gewassen, druppelirrigatie, weidepompen), water vasthouden (permanente begroeiing, plantresten laten liggen, weinig ploegen, organisch materiaal en bodemleven stimuleren, retentievijvers, regentonnen, ondergrondse opslagtanks) en grondwater aanvullen (hagen aanplanten, wegen ontkoppelen van het riool, lijngoten aanleggen of zelfs afvalwater van papierfabriek Parenco op de Wageningse Berg laten zuiveren).