Het Open Science-verhaal van Annemarie Wagemakers

Kun je ons meer vertellen over je wetenschappelijke aanpak?

In de meeste onderzoeksprojecten gebruik ik 'participatory action research'. In dit type onderzoek worden problemen die relevant zijn voor de betrokken actoren tegelijkertijd bestudeerd en aangepakt. De actoren zijn bijvoorbeeld burgers, professionals, beleidsmakers of specifieke groepen, zoals zwangere vrouwen of mensen in een achterstandspositie.

In participatory action research kunnen belanghebbenden worden betrokken bij verschillende onderzoeksactiviteiten, zoals het identificeren van problemen die moeten worden aangepakt, het formuleren van onderzoeksvragen en het verzamelen, analyseren en interpreteren van gegevens. Wanneer leken of niet-professionals actief betrokken zijn bij het uitvoeren van onderzoeksactiviteiten, wordt dit citizen science ofwel burgerwetenschap genoemd.

Deze onderzoeksmethode verschilt van klassieke onderzoeksmethodes. Daarin wordt de praktijk bestudeerd en het idee erachter is dat wetenschappers, wetenschappelijke methoden en resultaten niet mogen worden beïnvloed door wat er in die praktijk gebeurt. In participatory action research wordt de praktijk bestudeerd met het doel om sociale verandering op gang te brengen. Daartoe worden bevindingen gerapporteerd aan en besproken met betrokken actoren.

Er zijn verschillende voorbeelden aan het deelnemen van actoren in onderzoeksactiviteiten. De data die wordt verzameld bevat de perspectieven van de mensen die het betreft en levert nieuwe inzichten op. Daardoor kunnen beter onderbouwde programma's of beleid worden ontwikkeld (in co-creatie).

Voordelen voor actoren zijn bijvoorbeeld een grotere kennis van het onderwerp en van wetenschappelijke methoden, grotere sociale netwerken en een grotere maatschappelijke capaciteit.

Hoe houd je burgers betrokken?

Burgers betrokken houden is een uitdaging, aangezien ze niet spontaan deelnemen aan activiteiten en ze de noodzaak tot verandering moeten erkennen. Het helpt om persoonlijke contacten met burgers te hebben, bijvoorbeeld via andere burgers, ervaringsdeskundigen of professionals die met burgers werken. Het kan ook helpen om burgers te verzekeren dat ze baat hebben bij deelname aan onderzoeksactiviteiten. Bijvoorbeeld dat het leuk is om mee te doen, dat ze iets kunnen leren, of dat ze beloond worden voor hun inbreng.

Een simpele manier om burgers te betrekken is door ze te vragen wat ze nodig hebben om deel te nemen aan onderzoek of wat hun percepties zijn over een specifiek onderwerp. Stel ze bijvoorbeeld een vraag als 'Wat betekent gezond zijn voor jou?' Vervolgens kan een onderzoeker nagaan wat burgers het belangrijkst vinden aan gezond zijn en welke specifieke acties daaruit kunnen volgen. Het is belangrijk om burgers niet alleen in de eerste fase van een project te betrekken, als de behoeften in kaart worden gebracht, maar ook in de latere fasen, als een programma of beleid wordt ontwikkeld, uitgevoerd en geëvalueerd.

Heb je een voorbeeld van resultaten die niet bereikt hadden kunnen worden zonder de betrokkenheid van burgers?

In een onderzoeksproject in Slotermeer (Amsterdam) trainden we burgerwetenschappers om hun buren te interviewen over gezondheid. In totaal werden 35 burgerwetenschappers getraind en zij interviewden 316 mensen in de buurt. De burgerwetenschappers waren erg creatief in het benaderen van andere burgers in de buurt. Sommige burgerwetenschappers interviewden bijvoorbeeld hun vrienden en familie, anderen interviewden willekeurige mensen in scholen, winkels, buurthuizen of op straat. De burgerwetenschappers hielpen andere burgers ook om bijvoorbeeld hun leefomgeving binnenshuis te verbeteren door contact op te nemen met de woningcorporatie.

Hoe zit het met de kwaliteit van de gegevens die de lekeninterviewers verzamelen?

Er is een voortdurend debat over het gebrek aan kwaliteit of het vermeende gebrek aan kwaliteit in de gegevens die burgers verzamelen. Aan de andere kant krijgen lekeninterviewers of burgerwetenschappers gemakkelijker toegang tot meer en meer diverse groepen burgers in vergelijking met onderzoekers, die mogelijk een andere sociaal-culturele achtergrond hebben. Het hebben van gelijkwaardige interviewers kan ertoe leiden dat meer burgers bereid zijn om hun percepties te delen en meer diepgaande informatie te geven, omdat ze zich meer op hun gemak voelen om met burgers te praten dan met wetenschappers. In het voorbeeld van Amsterdam werden burgerwetenschappers getraind om interviews af te nemen. Dit was nuttig voor het onderzoek en de burgers waardeerden de training.

Wat kan WUR beter doen op het gebied van citizen science?

WUR doet een aantal dingen al heel goed. Er zijn verschillende succesvolle burgerwetenschapsprojecten en er is ook een MOOC over Transformative Citizen Science for Sustainability.

Bij WUR is een Citizen Science Hub opgericht. Iedereen is welkom om deel te nemen aan deze actieve groep. Projecten over citizen science kunnen op de website worden geplaatst en we hopen dat meer mensen de website zullen gebruiken om vragen te stellen en deel te nemen aan projecten. De hub heeft als doel om de huidige situatie en lacunes met betrekking tot
burgerwetenschap te onderzoeken, en de vaardigheden die nodig zijn voor burgerwetenschap, evenals de indicatoren voor burgerwetenschap te ontwikkelen en de dialoog met burgers en burgerinitiatieven te ondersteunen. We organiseren ook informele bijeenkomsten voor mensen die geïnteresseerd zijn in citizen science. Deze 'community of practice' vereist voortdurende ondersteuning en coördinatie, die WUR kan bieden.

Op het gebied van citizen science moeten nog veel vragen worden beantwoord, bijvoorbeeld hoe richtlijnen te ontwikkelen om actoren te ondersteunen bij het beslissen wanneer citizen science te gebruiken en voor welke doeleinden. Een andere belangrijke vraag is de impact van citizen science. Ik zou dus graag meer onderzoek zien naar hoe en wanneer citizen science toe te passen en naar de impact van citizen science.

Wat is jouw visie op Open Science?

Het spreekt voor zich dat onderzoeksresultaten voor iedereen beschikbaar moeten zijn, omdat wij ook betaald worden uit publieke middelen. Bovendien vragen tijdschriften en onderzoeksfinanciers je vaak om je gegevens openlijk beschikbaar te maken. Ik deponeer echter geen kwalitatieve gegevens, omdat deze niet gemakkelijk geanonimiseerd kunnen worden en zonder context niet gemakkelijk gebruikt kunnen worden door andere onderzoekers.

Open wetenschap kan ook ten goede komen aan citizen science, omdat het burgers en onderzoekers mogelijkheden biedt om met elkaar in contact te komen en kennis en expertise uit te wisselen.

Wat zijn jouw tips voor andere onderzoekers?

Werken met actoren en burgers in onderzoeksactiviteiten vereist verschillende vaardigheden naast de kennis en expertise waarover een onderzoeker al geacht wordt te beschikken. Deze extra vaardigheden, ook wel soft skills genoemd, zijn bijvoorbeeld respect voor andermans kennis, het delen van macht, communicatie, conflictmanagement en zelfreflectie.

Denk daarnaast na over zowel ethische als niet-ethische vragen die horen bij citizen science en burgerparticipatie. Is er bijvoorbeeld capaciteit en infrastructuur om burgers te ondersteunen, is er training nodig, welke burgers participeren (representatie), verwachtingsmanagement, wie legt waarvoor verantwoording af en worden burgers ook co-auteurs op publicaties?

Dit Open Science-verhaal is gebaseerd op een interview met Annemarie Wagemakers door Chantal Hukkelhoven en Annemieke Sweere van WUR Library.