De opkomst van LCA-gebaseerde ecolabels: een nieuwe standaard voor duurzame voedselkeuzes

Tot voor kort waren duurzaamheidscertificeringen vooral gebaseerd op kwalitatieve criteria: fair trade, biologisch, of diervriendelijk. LCA-gebaseerde ecolabels bieden echter een andere benadering. Ze baseren hun score op de volledige levenscyclus van een product – van grondstofwinning tot afvalbeheer – en presenteren harde cijfers over milieu-impact. Retailers, voedselverwerkers en zelfs financiële instellingen gebruiken deze data om de ecologische footprint van producten in kaart te brengen en betere keuzes te maken.

"De meeste West-Europese retailers experimenteren al met LCA-gebaseerde ecolabels. Vaak gaat het om eigen initiatieven", aldus onderzoeker Seval Cicek van Wageningen Social & Economic Research.

De noodzaak van harmonisatie

Hoewel de groei van deze labels veelbelovend is, kent het landschap grote uitdagingen. Er zijn veel verschillende publieke en private labels, elk met hun eigen methodologieën en databases. Dit leidt tot verwarring bij consumenten en een verhoogde administratieve last voor producenten.

Daarom benadrukt het Eco Food Choice-project – een samenwerkingsinitiatief tussen Europese onderzoeksinstellingen en overheden – de noodzaak van een gestandaardiseerd ecolabelsysteem. Hun recente rapport biedt een overzicht van de 16 meest relevante LCA-ecolabels in Europa en identificeert de belangrijkste obstakels en kansen.

Voor wie zijn ecolabels relevant?

LCA-gebaseerde scores gaan verder dan het ondersteunen van consumenten. Retailers en voedselverwerkers hebben baat bij gestandaardiseerde milieugegevens, bijvoorbeeld voor hun rapportageverplichtingen volgens de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Ze bieden ook waardevolle inzichten voor de financiële sector, voor bijvoorbeeld het inschatten van duurzaamheidsimpact en risico’s van hun klanten. Tenslotte kunnen LCA-ecolabels prikkels bieden om de landbouw en productieprocessen te verduurzamen.

Huidige uitdagingen en de weg naar harmonisatie

Hoewel LCA-gebaseerde ecolabels veel potentieel hebben, zijn er belangrijke barrières:

• Fragmentatie: Veel labels gebruiken verschillende methodologieën, wat leidt tot inconsistentie en verwarring.
• Data-uitdagingen: Hoge kosten voor gegevensverzameling en beperkte toegang tot kwaliteitsdata vormen een groot obstakel.
• Nationale regelgeving: Verschillen in wet- en regelgeving tussen landen bemoeilijken harmonisatie.

De belangrijkste inzichten

De studie 'Overview of LCA-based ecolabelling schemes in Europe' identificeert innovatieve benaderingen op het gebied van scope, methodologie, databases, IT en governance. De belangrijkste inzichten hiervan zijn:

• De meest geavanceerde ecolabels kunnen redelijke schattingen maken van de broeikasgasemissies van voedselproducten, gebaseerd op bestaande productdatabases van retailers. Leveranciers hoeven dus geen aanvullende data aan te leveren.
• Het is echter van belang dat leveranciers aanvullende bedrijfsspecifieke gegevens aanleveren om producten binnen een productcategorie goed met elkaar te kunnen vergelijken.
• Naast broeikasgasemissies dienen andere thema’s als biodiversiteitsverlies geïntegreerd te worden, om aan te sluiten bij de Europese Product Environmental Footprint en de Green Claims Directive.
• Er is een dringende behoefte aan een pan-Europees geharmoniseerde aanpak met een volledig transparante methodologie en een onafhankelijke, non-profit beheerde database.
• De private sector kan een cruciale rol spelen bij het ontwikkelen van operationele tools, waaronder IT-oplossingen voor gegevensverzameling, verbeterde gebruikersinterfaces en het voortbouwen op huidige systemen voor data-uitwisseling.

Een gezamenlijke toekomstvisie

Een geharmoniseerd Europees ecolabelsysteem zou moeten bestaan uit zes kerncomponenten:

1. Een gezamenlijke toekomstvisie Een geharmoniseerd Europees ecolabelsysteem zou moeten bestaan uit zes kerncomponenten:
2. Duidelijke vereisten voor primaire (bedrijfsspecifieke) data.
3. Een onafhankelijk beheerde database met gemiddelde impactcijfers.
4. Transparante methoden om LCA-scores te vertalen naar consumentenlabels.
5. Robuuste verificatieprocessen.
6. Een uniform labelontwerp dat zowel consumenten als producenten stimuleert om te verduurzamen.

Een robuuste governance-structuur is hierbij van belang. Deze omvat alle zes hierboven genoemde elementen en betrekt belanghebbenden uit de publieke en private sector. Co-creatie met alle relevante partijen kan bijdragen aan een evenwichtige ontwikkeling, hoewel snelheid een uitdaging blijft. Onderzoeker Koen Boone: "Samenwerking tussen private en publieke partijen is cruciaal. Op lange termijn leidt dat tot het beste ecolabel."

Succesfactoren en uitdagingen

Succesvolle LCA-ecolabels moeten een balans vinden tussen administratieve lasten en nauwkeurige metingen. Belangrijke aspecten zijn:

• Toegankelijkheid en kwaliteit van data.
• Zorgen dat alle relevante milieueffecten worden meegenomen
• Toepassing op grote schaal tegen lage kosten
• Transparantie en brede betrokkenheid van belanghebbenden.

Een gamechanger voor duurzaamheid

LCA-gebaseerde ecolabels hebben het potentieel om de manier waarop we voedsel consumeren en produceren fundamenteel te veranderen. Ze bieden niet alleen transparantie voor consumenten, maar ook een krachtig instrument voor bedrijven om duurzaamheid integraal onderdeel te maken van hun ketens.

Wil Europa echt werk maken van duurzame voedselkeuzes, dan moet er een breed gedragen, transparant en geharmoniseerd systeem komen. Alleen dan kunnen consumenten en bedrijven de ecologische impact van voedsel écht meenemen in hun keuzes. De vraag is nu: hoe snel kan de markt deze transitie maken?