Hitte verandert vertakking in bloemkool

Heb je wel eens gezocht naar de onderdelen van een bloem in een bloemkool? Kroonbladeren, stamper en meeldraden? Helaas, ze zijn niet te vinden in de bloemkool. De witte bloemkoolroosjes die je eet zijn niet-ontwikkelde bloeiwijzen. Waar we bij broccoli de niet uitgegroeide bloemknopjes eten, stopt bij bloemkool de verdere ontwikkeling al in het stadium van de bloeiwijze. De bloeiwijzeknoppen van bloemkool blijven echter wel delen en vertakken en daardoor ontstaan de witte bloemkoolroosjes. Richard Immink, bijzonder hoogleraar bij Moleculaire Biologie, onderzoekt met Guusje Bonnema, universitair hoofddocent bij Plantenveredeling, hoe de plant dit aanstuurt en hoe dat mogelijk bij te sturen is door selectie op specifieke eigenschappen.

Bloemkool blijkt gevoelig voor hitte. Leg eens uit.

‘Bloemkool stelt de bloeiwijze aanleg uit bij hitte. Dat maakt het lastig om een constante aanvoer van nieuwe bloemkolen te houden. Na een paar warme dagen groeien ze te weinig, en heb je dus nog geen volgroeide bloemkolen op de beoogde oogstdatum. Vervolgens ga je door met nieuwe planten uitzetten en die groeien dan wel snel waardoor ineens te veel bloemkolen tegelijk op de markt komen. Daarnaast krijg je door hitte ook meer strekking van de losse bloemkoolroosjes, waardoor een meer open vorm ontstaat.

Het maakt eigenlijk weinig uit voor de kwaliteit van de bloemkool. Je kunt hem nog prima eten, maar de Nederlandse consument is het niet gewend. Ik vind persoonlijk dat de gestrekte vormen juist wat makkelijker te snijden zijn tot de losse roosjes. Maar het verkoopt moeilijker en de veilinghuizen hanteren strikte afspraken hoe een bloemkool eruit moet zien.’

Welke variatie is er al bekend in bloemkool?

‘Er bestaan bijvoorbeeld tropische bloemkolen, die goed blijven groeien in de hitte, maar weer niet tegen de koude dagen in Nederland kunnen. Een kruising bracht nog niet de juiste oplossing. We hebben nu tweehonderd typen bloemkolen kunnen verzamelen, met verschil in bloeiwijzen en temperatuurgevoeligheid. Dat zijn mooie verschillen om te zien, met prachtige namen en beschrijvingen als hairiness, riciness, en fluffie-achtig.’

Er staan nu dus talloze bloemkolen op jullie proefvelden?

‘We voeren deze proeven inderdaad uit op het veld, op meerdere locaties, in samenwerking met zaadveredelingsbedrijven. We zien dat een bloemkool in een kas er toch heel anders uitziet dan op het veld. Dat betekent dat het nu wel duimen is of we in dit seizoen nog een periode krijgen waarin het heet genoeg is om de verschillen in hittestress bij bloemkool te kunnen zien. We zaaien steeds in fases in, om de kans te vergroten dat er op verschillende tijdstippen in de groei van de plant een effect van hitte is waar te nemen. Ondertussen meten we ter plaatse variabelen als de temperatuur en beschrijven we hoe de bloemkolen eruit zien op het veld. Samen met andere onderzoekers, bioinformatici en veredelingsbedrijven vogelen we zo uit welke genen het bloeiproces aansturen. Zo kunnen we in de toekomst hopelijk hittetolerante bloemkolen van goede kwaliteit krijgen via gerichte veredeling.’

Hoe lang duurt het nog voor hitteresistente bloemkolen in de winkel liggen?

‘Moeilijk te zeggen, want bloemkool veredelen is echt lastige materie. Als het bijvoorbeeld heel heet is beïnvloedt de hoge temperatuur niet alleen het moment van de bloeiwijze aanleg en stengelstrekking, maar heeft het ook impact op veel andere eigenschappen van een bloemkool. Bovendien hebben we in Nederland ook nog koude periodes die de planten moeten kunnen doorstaan. Daarnaast blijken er relatief grote verschillen te zijn tussen de chromosomen van de verschillende bloemkool-cultivars. Het maakt het veredelen op hitteresistente bloemkolen lastiger dan we aanvankelijk dachten.”