Nieuws
Vraag naar ecosysteemdiensten in Nederland neemt sneller toe dan aanbod
De Nederlandse samenleving gebruikt verschillende goederen en diensten die worden geleverd door ecosystemen. De geactualiseerde Graadmeter Natuurlijk Kapitaal laat zien dat, alhoewel Nederlandse ecosystemen een belangrijke bijdrage leveren aan de behoefte naar duurzame voorziening van goederen en diensten, ze niet voorzien in de totale vraag. Voor de meerderheid van de ecosysteemdiensten neemt de vraag ernaar sneller toe dan het aanbod in de afgelopen 20 jaar.
Natuur en landschap leveren veelal ongemerkt goederen en diensten aan de maatschappij en economie, zoals kustbescherming door de duinen, bestuiving van voedselgewassen door insecten en de levering van schoon drinkwater door het bodemecosysteem. Het welzijn en de welvaart van de mens is gebaat bij de goederen en diensten die ecosystemen leveren. Zo is schone lucht bijvoorbeeld belangrijk ter preventie van luchtwegaandoeningen en creëert een groene omgeving meerwaarde voor toerisme en de huizenmarkt.
Aanbod ecosysteemdiensten voorziet niet in de vraag en discrepantie wordt groter
Voor geen van de in de Graadmeter Natuurlijk Kapitaal onderzochte ecosysteemdiensten wordt voorzien in de totale vraag. Voor enkele ecosysteemdiensten, waaronder bestuiving en groene recreatie, voorzien Nederlandse ecosystemen in meer dan de helft van de vraag. Bij andere diensten, zoals bij biomassa voor energie of regulatie van de luchtkwaliteit, wordt slechts voorzien in een klein gedeelte van de vraag.
Voor de meerderheid van de ecosysteemdiensten is de netto trend sinds het jaar 2000 jaar negatief; de vraag neemt sneller toe dan het aanbod van deze diensten. Klimaatverandering is een van de belangrijkste oorzaken voor de groeiende vraag naar de ecosysteemdiensten (niet-)drinkwater, waterberging, kustbescherming, verkoeling in de stad en erosiebestrijding. Ook de vraag naar groene recreatie is gegroeid. De vraag naar waterzuivering, regulatie luchtkwaliteit en koolstofvastlegging nam juist af, als gevolg van lagere emissies van vervuilende stoffen en CO2.
Naast de ontwikkeling van de vraag, verandert ook het aanbod van ecosysteemdiensten. Het aanbod van waterberging, verkoeling in de stad, regulatie van de luchtkwaliteit en de mogelijkheden voor recreatie is toegenomen doordat er een kleine stijging is in de hoeveelheid groen in steden. Afnames in het aanbod zijn opgetreden bij de levering van niet-drinkwater en in de categorie regulerende diensten: bodemvruchtbaarheid, bestuiving en plaagonderdrukking. Deze afnames worden voornamelijk veroorzaakt door de intensivering van de landbouw.
Levering van diensten door import of techniek heeft negatieve effecten
Als de vraag naar een ecosysteemdienst niet geheel is vervuld, kunnen sommige ecosysteemdiensten geïmporteerd worden of vervangen worden door technische alternatieven. Het gevolg van import is wel dat de ecologische voetafdruk in het buitenland groter wordt. Bij technische alternatieven, zoals het inzetten van pesticiden bij een tekort aan natuurlijke plaagonderdrukking, is het nadeel dat dit leidt tot een hogere milieudruk op natuur en milieu en daarmee de levering van andere ecosysteemdiensten in gevaar kan brengen. Wanneer een technisch alternatief of import niet mogelijk is, zal de levering van de ecosysteemdienst onvervuld blijven. Dit is bijvoorbeeld het geval bij waterzuivering, waardoor het grootste deel van het Nederlandse wateren niet voldoen aan de waterkwaliteitsnormen. En door het niet voldoen aan de vraag naar voldoende vastlegging van koolstof neemt de CO2-concentratie in de atmosfeer toe, met klimaatverandering als gevolg.
Natuurgebieden hebben een belangrijke rol in de levering van ecosysteemdiensten
Natuur, agrarisch en stedelijk gebied dragen in verschillende mate bij aan ecosysteemdiensten. Natuurgebieden leveren het breedste scala aan ecosysteemdiensten. Ook leveren natuurgebieden relatief gezien het grootste aandeel voor een groot aantal ecosysteemdiensten. Dit ondanks dat de oppervlakte natuur kleiner is dan de oppervlakte agrarisch gebied of bebouwd gebied. De mate waarin goederen en diensten worden geleverd of kunnen worden gecombineerd op één plek is afhankelijk van het landgebruik en beheer.
Beleid gericht op behoud natuurlijk kapitaal en ecosysteemdiensten
Op mondiaal, Europees, nationaal en provinciaal niveau zijn doelstellingen geformuleerd voor het behoud en herstel en duurzaam gebruik van natuurlijk kapitaal. De Nederlandse overheid streeft naar een sterke en veerkrachtige natuur die bijdraagt aan het versterken van de brede welvaart. Het gaat daarbij naast het realiseren van robuuste natuurgebieden van een goede kwaliteit om de opgave om natuurlijke hulpbronnen, ons natuurlijk kapitaal, op een duurzame manier te benutten. Uit de geactualiseerde ‘Graadmeter Natuurlijk Kapitaal’ blijkt dat er in Nederland echter nog geen duurzaam gebruik van natuur is; er is een discrepantie tussen vraag en aanbod van ecosysteemdiensten en deze discrepantie wordt voor de meerderheid van de ecosysteemdiensten groter. Import en technische alternatieven om toch aan de vraag te voldoen hebben veelal negatieve effecten op ecosystemen buiten of binnen Nederland.
Veel effecten van natuurlijk kapitaal op het welzijn en welvaart van de mens worden momenteel niet meegenomen in beleidsafwegingen en besluitvorming. De Wereldbank geeft aan dat er een nieuwe maat nodig is om de output van een economie te meten: een maat die de welvaart in zijn geheel bekijkt inclusief de waarde van ons natuurlijk kapitaal. De geactualiseerde Graadmeter Natuurlijk Kapitaal is een eerste stap om een dergelijke maat te ontwikkelen.
