Nieuws
Hogere opbrengsten natuurinclusieve landbouw wegen nog niet op tegen kosten
Intensieve landbouw staat onder druk vanwege de nadelige effecten op de biodiversiteit en de leefomgeving. Vaak wordt de oplossing gezocht in meer natuurinclusieve vormen van landbouw. Maar hoewel die veel voordelen met zich meebrengen, blijken ze niet altijd winstgevend. In een nieuwe studie concluderen wetenschappers dat dit voor boeren een hindernis kan zijn om over te stappen naar extensievere landbouw. Hun advies: ondersteun de boeren er financieel bij.
Minder intensief gebruik van agrarisch land is gunstig voor biodiversiteit en ecosysteemdiensten zoals een mooi landschap, schonere lucht en water en de bestuiving van gewassen. Zeker van dat laatste profiteert de landbouw zelf ook, want een verbeterde bestuiving van gewassen betekent doorgaans een hogere opbrengst. Voor de portemonnee van de boer zou dit dus gunstig kunnen uitpakken. Een internationaal team wetenschappers, onder leiding van Wageningen University & Research, laat echter zien dat die hogere opbrengsten niet altijd opwegen tegen de extra kosten van extensief beheer. Hun studie verscheen onlangs in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS.
Extensief beheer grasland helpt bestuiving zonnebloemen
De wetenschappers onderzochten de biodiversiteit, landbouwproductie en netto bedrijfswinst op diverse locaties in Zuidwest-Frankrijk. Ze inventariseerden de aanwezige bloemen en wilde bijen in 21 agrarische graslanden (waarvan de oogst is bedoeld voor veevoer) die direct naast zonnebloemvelden liggen. De percelen grasland werden op verschillende manieren beheerd: sommige extensiever, andere intensiever. De wetenschappers koppelden de aantallen waargenomen bloemen en bijen aan de bestuiving en opbrengst van de aangrenzende zonnebloemvelden.
Jeroen Scheper, onderzoeker bij Wageningen University & Research en eerste auteur van de studie: “We zagen meer soorten bloemen en bijen in de extensief beheerde graslanden, waar minder vaak werd gemaaid. Ook zagen we een grotere diversiteit aan wilde bijen in de zonnebloemvelden er direct naast. Dat zorgde voor een betere bestuiving en een grotere zonnebloemoogst. Het extensievere beheer van grasland gaf een tot 17% hogere opbrengst uit zonnebloemen.”
Kosten een beperkende factor voor overstap
Aan de andere kant betekent extensiever beheer van grasland juist ook een verminderde opbrengst aan veevoer. Als boeren blijvend grasland bijvoorbeeld twee keer per jaar oogstten in plaats van drie keer, daalde de brutowinst van graslandgewas met 41%. De onderzoekers zagen dat de misgelopen opbrengsten consequent hoger uitvielen dan de extra inkomsten uit de zonnebloemen. De nettowinst voor de boer was dus het hoogst bij de percelen grasland met het meest intensieve beheer.
“Onze resultaten suggereren dat de winstgevendheid van extensiever landgebruik een belangrijke beperking kan zijn voor de overgang naar meer natuurinclusieve landbouw in Frankrijk”, licht Scheper toe. “Maar een meer natuurinclusief landbouwsysteem levert, behalve ecosysteemdiensten voor de boer, ook voordelen voor de maatschappij. Zoals een mooi landschap, koolstofopslag, en schonere lucht en water. Voor een transitie naar natuurvriendelijke landbouw is het belangrijk dat boeren worden beloond via aanvullende publieke of private financiële middelen.”
De nieuwe inzichten zijn belangrijk voor de uitvoering van de Europese Green Deal, en bij de overstap naar andere vormen van landbouw in Nederland. Het is nog onduidelijk hoe het budget dat daarvoor beschikbaar is, besteed gaat worden.
Zuidwest-Frankrijk ideaal als onderzoeksgebied
De wetenschappers kozen het zuidwesten van Frankrijk voor hun onderzoek omdat dit gebied er de ideale omstandigheden voor biedt. Scheper: “In Nederland ligt grasland dat extensief wordt beheerd vaak dichtbij een natuurgebied, of is er onderdeel van. Het is dan lastig om te puur het effect van het graslandbeheer te isoleren. Bovendien liggen er dan geen aangrenzende akkers naast met door insecten bestoven productiegewassen, zoals zonnebloemen. In Frankrijk komt die combinatie veel vaker voor.”
Hoewel boeren in Nederland geen zonnebloemen telen, werkt het principe hier hetzelfde: extensiever beheer van landbouwgrond biedt verschillende voordelen voor de maatschappij, maar brengt ook kosten met zich mee voor de boer.