20 jaar onderzoek naar vervuiling door microplastics – wat hebben we geleerd?

Met hun artikel in Science roepen de wetenschappers op tot internationale samenwerking om alle vormen van plasticafval en microplastics tegen te gaan. Daarvoor is enkel nationale wetgeving niet voldoende. De United Nations’ Plastic Pollution Treaty – waarover in november 2024 een vijfde ronde gesprekken begint – is een kans om wereldwijd tot gezamenlijke actie te komen.

Prof. Richard Thompson, hoofd van de International Marine Litter Research Unit van de Universiteit van Plymouth: “Na twintig jaar onderzoek zijn de schadelijke effecten van vervuiling door microplastics duidelijk aangetoond. Bijvoorbeeld fysieke gevolgen voor dieren in het wild, maar ook gevolgen voor de samenleving, en er zijn steeds sterkere aanwijzingen dat ook het menselijk lichaam niet gevrijwaard blijft. Bovendien is vervuiling door microplastics iets blijvends. Als er eenmaal microplastics in een omgeving aanwezig zijn, is het bijna onmogelijk om ze er weer uit te krijgen. Sommige factoren zijn nog onbekend, maar de hoeveelheid plastic in de oceanen is met zo’n 50% gegroeid ten opzichte van twintig jaar geleden, toen de eerste studie uitkwam. Dat geeft aan hoe noodzakelijk maatregelen zijn.”

Ecologische risico’s beter uitrekenen

Microplastics komen overal op de planeet voor. In ons eten en drinken, in ons lichaam, en in meer dan 1.300 soorten die in verschillende ecosystemen leven, zowel op het land als in het water. Om een duidelijker beeld te krijgen van de ecologische risico’s van microplastics, heeft de groep van Bart Koelmans (hoogleraar Aquatische ecologie en waterkwaliteit bij Wageningen University & Research) verbeterde meet- en berekeningsmethoden ontwikkeld. Bijvoorbeeld om te ontdekken welke soorten in een ecosysteem last kunnen hebben van microplastics, in welke mate, en of hun aantallen daardoor onder een kritische grens kunnen komen.

“Wat ik als een grote stap voorwaarts zie, is dat we nu de ecologische risico’s kunnen berekenen,” vertelt Koelmans, coauteur van het artikel. “Daarvoor moesten we eerst methoden bedenken om om te kunnen gaan met de enorme diversiteit van microplastics. De deeltjes verschillen namelijk erg in grootte, vorm en samenstelling. De afgelopen jaren zijn we daarmee verder gegaan, en hebben we rekentools ontwikkeld om beter te bepalen welk percentage van een soort in een ecosysteem schade ondervindt van microplastics. Momenteel ontwikkelen we vergelijkbare methoden om de risico's voor mensen in te schatten.” De kennis over waar, wanneer en waardoor er risico’s ontstaan kan een uitgangspunt zijn voor beleidsmakers en bij het ontwikkelen van oplossingen.

Twintig jaar onderzoek naar microplastics

Het artikel in Science verscheen ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van de allereerste studie waarin de term ‘microplastics’ werd gebruikt voor microscopisch kleine stukjes plastic in oceanen (ook gepubliceerd in Science). Aan de nieuwe publicatie schreven experts mee op het gebied van mariene biologie, duurzaamheid, milieupsychologie, plasticbeleid en risicobeoordeling, van de Universiteiten van Plymouth en Bangor (VK), Earth Action (Zwitserland), de Universiteit van Wenen (Oostenrijk); de Universiteit van Wollongong (Australië), en Wageningen University & Research.

Sinds de eerste studie in 2004 zijn er zo’n 7000 onderzoeken naar dit onderwerp gedaan. Deze hebben veel kennis opgeleverd over de bronnen en gevolgen van microplastics, maar ook over mogelijke oplossingen.