Overzicht toepassingsmogelijkheden Kritische Prestatie Indicatoren

In drie factsheets worden deze toepassingen voor verschillende doelgroepen beschreven: marktpartijen, regionale overheden en de Rijksoverheid. Er wordt dieper ingegaan op de verschillende manieren waarop deze gebruikers KPI’s kunnen benutten, de wet- en regelgeving die relevant is bij het gebruik van KPI’s en praktijkvoorbeelden waar KPI’s al worden gebruikt. Het onderliggende rapport Toepassing van kritische prestatie indicatoren voor de landbouw bevat uitgebreide informatie over de KPI-systematiek die momenteel in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) wordt ontwikkeld. In dit rapport worden achtergrond, aanleiding en werking van KPI’s behandeld. Het rapport geeft ook een overzicht van de verschillende toepassingen.

KPI’s als meetinstrument voor marktpartijen

In de factsheet voor marktpartijen worden onder meer toepassingen beschreven waarbij boeren op basis van hun KPI-score beloningen ontvangen van bijvoorbeeld ketenpartijen of banken voor hun duurzaamheidsprestaties. Deze beloningen zijn dus niet alleen gericht op de productie van landbouwgoederen zoals gewassen, zuivel en vlees, maar ook op de verbetering van bijvoorbeeld waterkwaliteit, aanleg van landschapselementen en vermindering van broeikasgasemissies.

Deze beloningen kunnen verschillende vormen aannemen. Zo kun je denken aan het verhogen van de premie voor landbouwproducten die voldoen aan specifieke duurzaamheidsvoorwaarden. Je kunt gunstige voorwaarden verbinden aan leningen zoals rentekortingen. Of je kan bijvoorbeeld toegang regelen tot (pacht)grond voor boeren die zich actief inzetten voor duurzame landbouwpraktijken.

Verschillende marktpartijen maken al gebruik van KPI’s. In het duurzaamheidsprogramma Foqus planet van zuivelcoöperatie FrieslandCampina worden ledenmelkveehouders gestimuleerd om hun bedrijfsvoering te verduurzamen. De coöperatie beloont boeren met een meerprijs voor hun melk als zij voldoen aan specifieke duurzaamheidscriteria, gemeten aan de hand van negen KPI’s. Deze KPI’s omvatten thema’s als klimaat, biodiversiteit, diergezondheid- en welzijn, en weidegang. Boeren kiezen zelf hoe ze hun bedrijfsvoering willen verduurzamen. De behaalde resultaten bepalen de hoogte van de meerprijs/melkprijs die ze ontvangen.

Toepassing van KPI’s door regionale overheden

Regionale overheden (provincies, waterschappen en gemeenten) kunnen KPI’s op verschillende manieren toepassen. Naast het gebruik van KPI’s als basis voor beloningen, kunnen deze ook worden ingezet door regionale overheden om inzicht te vergroten (bewustwording). KPI’s bieden een leidraad om de concrete impact van duurzaamheidsinspanningen op een landbouwbedrijf inzichtelijk te maken. KPI’s geven daarnaast verschillende gebruikers, zoals regionale overheden, een basis om individuele bedrijfsprestaties van verschillende bedrijven bij elkaar op te tellen (bijvoorbeeld de prestaties van bedrijven in een bepaalde regio). Provincies kunnen KPI’s bijvoorbeeld gebruiken om de voortgang van gebiedsprogramma’s te monitoren en te evalueren. KPI’s kunnen daarmee in potentie een belangrijke rol vervullen rondom de provinciale plannen voor de transitie van het landelijk gebied (PPLG).

Een aantal provincies maakt al gebruik van KPI’s. In het project 'Duurzaam Boeren Drenthe' worden melkveehouders in de provincie Drenthe beloond voor het verduurzamen van hun bedrijfsvoering op het gebied van water, bodem, klimaat en stikstof. Deze beloning is gebaseerd op scores behaald op een integrale set van 11 KPI’s, zoals weidegang, eiwit van eigen land en stikstofbodemoverschot. Hogere KPI-scores resulteren in een hogere beloning, met een maximum van €5000 per jaar per deelnemer. Vergelijkbare initiatieven zijn opgezet in de provincie Noord-Brabant (Brabantse Biodiversiteitsmonitor) en de gemeente Midden Delfland.

Toepassing van KPI’s door de Rijksoverheid

De Rijksoverheid kan in potentie op verschillende manieren gebruik maken van KPI’s. Dit zou kunnen bijdragen aan een meer doelgericht landbouwbeleid. Mogelijke toepassingen zijn bijvoorbeeld inzicht vergroten, hulpmiddel bij omschakelprogramma’s, als basis voor beloningen of als een basis voor vrijstelling of beprijzing. Op het moment zijn er nog geen praktijkvoorbeelden voor toepassingen van KPI’s door de Rijksoverheid. Wel onderzoekt de Rijksoverheid momenteel hoe KPI’s in beleid kunnen worden ingezet. Daarbij is het van belang om de juridische kaders en eisen aan borging goed uit te werken per toepassing. Naarmate de consequenties voor de boer toenemen (zoals bij vrijstelling en beprijzing) zullen die eisen voor borging zwaarder zijn.

Robuuste set KPI’s

Wageningen University & Research werkt, in opdracht van het Ministerie van LNV, samen met het Louis Bolk Instituut en Boerenverstand aan de ontwikkeling van een KPI-systematiek. Met de ontwikkeling van deze KPI systematiek wordt gestreefd naar het ontwikkelen van een gemeenschappelijke taal om duurzaamheid op landbouwbedrijven te kunnen meten en waarderen.

Dit traject moet een robuuste integrale set aan KPI’s opleveren die betrekking hebben op thema’s zoals emissies, bodemkwaliteit en dierenwelzijn. Een set die uiteindelijk operationeel gemaakt kan worden voor alle landbouwbedrijven in Nederland en alle relevante duurzaamheidsdoelen afdekt.