WUR-onderzoekers reageren op publieke consultatie van de Nitraatrichtlijn

Vijf aanbevelingen

Een groep wetenschappers uit verschillende disciplines van WUR heeft een reactie geschreven gebaseerd op ervaringen uit diverse onderzoeksprojecten, met als doel om toekomstig beleid te verbeteren.

Samengevat bevat de reactie de volgende aanbevelingen:

• Focus op een gebalanceerde bemesting met kunstmest en dierlijke mest om het stikstofbodemoverschot te verlagen.
• Voeg fosfor toe in de Europese Nitraatrichtlijn.
• Benadruk dat doelgerichte en gebiedsgerichte maatregelen om nutriëntenverliezen te beperken effectiever zijn dan generieke maatregelen.
• Houd rekening met variatie van de nitraatconcentratie in tijd, plaats en meetdiepte. Trends in nitraatconcentratie moeten bezien worden over langere tijd.
• Bedenk dat acceptatie van maatregelen door agrariërs groter wordt bij effectieve en bewezen maatregelen.

Inzichten uit het LMM

Inzichten uit het LMM-project zijn meegenomen in deze reactie. Het gaat dan om het inzicht in de verschillen in nitraatconcentratie in het uitspoelingswater tussen akkerbouwbedrijven en melkveebedrijven waarop het Basismeetnet is gericht. Op melkveebedrijven is de nitraatconcentratie gemiddeld lager dan op akkerbouwbedrijven. Tussen grondsoortregio’s verschilt het niveau van de nitraatconcentratie.

Op bedrijven met derogatie is een hoger dierlijk mestgebruik toegestaan dan de Europese Nitraatrichtlijn van 170 kg N/ha voorschrijft. Bij een langjarig gemiddeld gebruik van ongeveer 220 kg N/ha uit dierlijke mest, is de gemiddelde nitraatconcentratie in het uitspoelingswater op bedrijven in het derogatiemeetnet lager dan op akkerbouwbedrijven. Op bedrijven met derogatie is vereist dat minimaal 80% van de oppervlakte bestaat uit grasland. Overigens is de nitraatconcentratie op bedrijven met derogatie niet altijd voor alle jaren en grondsoortregio’s gemiddeld lager dan de norm uit de Europese Nitraatrichtlijn (50 mg/l). In de derogatierapportage wordt jaarlijks gerapporteerd over de landbouwpraktijk en waterkwaliteit op bedrijven met derogatie.

Systeemgrenzen onduidelijk

In de Nitraatrichtlijn zijn ‘de systeemgrenzen’ voor het behalen van de norm voor nitraatconcentratie niet gespecificeerd. Zo is niet aangegeven wat de meetdiepte moet zijn, of alle waarden of alleen gemiddelde waarden moeten voldoen, en ook niet of op ieder moment in het jaar voldaan moet zijn aan de norm. Bovendien is in de Nitraatrichtlijn geen onderscheid gemaakt naar grondsoort en grondwatertrap en is geen ruimtelijk schaalniveau aangegeven.

Het LMM is een van de meetnetten in het kader van de Nitraatrichtlijn en is bedoeld om de effecten van het mestbeleid te monitoren. In het LMM meten we het uitspoelingswater onder de wortelzone. Hierdoor is de relatie van nitraatconcentratie met de landbouwpraktijk het sterkst en het effect van beleid het snelst terug te zien. Echter, meten in het uitspoelingswater houdt ook in dat de uitkomsten gevoelig zijn voor weersomstandigheden en vochtvoorziening. De uitkomsten van het LMM laten een duidelijk verschil in nitraatconcentratie zien tussen grondsoortregio’s en ook zijn er verschillen tussen bedrijven binnen een regio. Het LMM toont aan dat de variatie in gemeten nitraatconcentratie groot is.

Tot slot

Circa 250 reacties op de publieke consultatie zijn geplaatst op de website van de Europese Commissie. De daadwerkelijke evaluatie vindt nu plaats. Besluitvorming over eventuele aanpassing van de Nitraatrichtlijn vindt plaats in 2025.

Marga Hoogeveen
Wageningen Economic Research