Minder antibioticaresistentie bij landbouwhuisdieren

Monitoring

De antibioticaresistentie wordt jaarlijks in landbouwhuisdieren gemonitord. Voor dit doel neemt de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) steekproefsgewijs monsters van vleeskuikens, varkens en vleeskalveren. Deze worden bij de WBVR aangeboden voor onderzoek naar antibioticaresistentie. Kees Veldman (WBVR) is hoofd van het Nationaal Referentie Laboratorium voor Antibioticaresistentie in dieren. Hij is verantwoordelijk voor de monitoring van antibioticaresistentie bij landbouwhuisdieren en key editor van het MARAN-rapport. “Naast E. coli onderzoeken we binnen ons monitoringsprogramma ook Salmonella- en Campylobacter-bacteriën. Deze bacteriën zijn belangrijke veroorzakers van voedselinfecties en daarom vanuit het oogpunt van volksgezondheid belangrijk om goed te monitoren.”

Uit het WBVR-monitoringsonderzoek blijkt dat de antibioticaresistentie van darmbacteriën bij alle landbouwhuisdieren de afgelopen tien jaar afneemt. “Opvallend in de resultaten van deze rapportage, is dat de antibioticaresistentie bij vleeskuikens is gedaald tot het laagste niveau sinds 1998”, vertelt Veldman. Een belangrijke verklaring hiervoor is een forse daling van het antibioticagebruik in de pluimveehouderij. “Uit cijfers van de Autoriteit Diergeneesmiddelen blijkt dat het antibioticagebruik bij vleeskuikens in 2021 is gedaald met 31,7 procent ten opzichte van het voorgaande jaar.”

Whole genome sequencing

Naast de monitoring van antibioticaresistentie met behulp van bacteriën, werd ook ‘whole genome sequencing’ ingezet. Informatie uit deze genetische analyse wordt gerapporteerd aan de European Food Safety Authority (EFSA). “De genetische analyse richt zich in het bijzonder op het zogenoemde enzym extended spectrum beta-lactamase (ESBL) dat sommige bacteriën produceren”, vertelt Mike Brouwer. Hij is bij WBVR als moleculair bioloog verantwoordelijk voor het onderzoek naar de genetische achtergrond van de gevonden antibioticaresistenties binnen het monitoringsprogramma.

Tot voor kort werd voor de ESBL-producerende bacteriën E. coli het resistentiepatroon gemeten met een gevoeligheidstest. Het afgelopen jaar is dit voor het eerst vervangen door een nieuwe techniek, genaamd ‘whole genome sequencing’. Onderzoek wijst uit dat de genetische analyse dezelfde informatie geeft als de gevoeligheidstesten. “Bovendien levert de ‘whole genome sequencing’ nog veel meer informatie op, zoals verwantschap tussen bacteriën.”

WBVR is een van de eerste Europese instituten die gebruikt maakt van ‘whole genome sequencing’ bij de monitoring van antibioticaresistentie in landbouwhuisdieren. “De bedoeling is dat ook andere onderzoeksinstellingen deze methodiek gaan implementeren. Zolang dat nog geen standaard is, blijven wij naast de genetische analyse ook de gevoeligheidstest gebruiken”, aldus Brouwer.

Antibioticagebruik

In 2021 zijn minder antibiotica verkocht en gebruikt voor landbouwhuisdieren dan in 2020. In vergelijking met het referentiejaar 2009 is de verkoop van antibiotica voor landbouwhuisdieren met 70,8 procent gedaald, zo blijkt uit een recente publicatie van de Autoriteit Diergeneesmiddelen (SDa). Sinds 2015 gelden voor gebruik bij dieren strikte regels voor het gebruik van antibiotica die cruciaal zijn om infecties bij de mens te behandelen. Dergelijke antibiotica mogen alleen bij hoge uitzondering worden gebruikt voor bestrijding van infecties bij dieren.

Antibioticaresistentie

Uit de NethMap/MARAN-rapportage blijkt verder dat het aantal bacteriën dat resistent is tegen antibiotica de afgelopen twee jaar gelijk is gebleven. Bij sommige bacteriesoorten is de resistentie afgenomen ten opzichte van eerdere jaren. Ook het aantal bacteriën dat resistent is tegen meerdere antibiotica tegelijk is stabiel, constateren de onderzoekers van WBVR en het RIVM.

Antibioticaresistentie is wereldwijd een toenemend probleem. In Nederland worden antibiotica alleen voorgeschreven als het echt nodig is, waardoor de selectiedruk op resistente organismen kleiner wordt. Waakzaamheid blijft hierbij geboden; het monitoren van antibioticaresistentie en antibioticagebruik is daarbij een belangrijk hulpmiddel.

One Health

Maatregelen om antibioticaresistentie te bestrijden, richten zich niet alleen op de mens. Resistente bacteriën komen ook voor bij dieren, in voeding en in het milieu. Vanuit de One Health-aanpak is de monitoring dan ook gericht op dit totale spectrum.

Infographic

Bekijk hieronder de infographic over antibioticaresistentie bij landbouwhuisdieren.