Verspreiding vogelgriep, aviaire influenza (AI)

Er raken zelden mensen besmet met vogelgriep, en wanneer dit het geval is zijn de symptomen meestal heel mild. Ook kan het virus vervolgens niet tussen mensen worden overgedragen. Alleen in Azië zijn enkele virusstammen bekend die wel mensen kunnen infecteren en dan ziekte veroorzaken (zoönosen). Alle virussen die tot nu toe in Europa en Nederland zijn gevonden zijn niet verwant aan deze Aziatische stammen.

Toch is het verstandig om contact met besmet pluimvee of wilde vogels te voorkomen. Als een mens toch besmet zou raken met vogelgriep, dan is er een kans dat het virus muteert en zich uiteindelijk aanpast aan de mens. Ook kunnen vogelgriepvirussen genetische informatie uitwisselen met andere influenzavirussen, zoals de seizoensgriep bij mensen. Dit is een mogelijkheid wanneer een mens op hetzelfde moment besmet zou raken met zowel de seizoensgriep als vogelgriep.

De kans op deze genetische vermenging is dus heel klein. Maar dit is hoogstwaarschijnlijk wel eerder gebeurd, er zijn aanwijzingen dat de Spaanse griep in 1918, de Aziatische griep in 1957 en de Hongkong griep in 1968 werden veroorzaakt door gemengde influenzavirussen. Een nieuw gemengd virus kan leiden tot een pandemie, omdat mensen nog geen weerstand hebben opgebouwd tegen zo’n nieuwe griepvariant.

De virusinfectie begint bij een eerste dier op een eerste bedrijf (indexbedrijf). Voordat het duidelijk is dat er sprake is van een besmetting door het optreden van massale sterfte (incubatie varieert van 10 dagen tot wel 3 weken en is afhankelijk van dier, soort en omstandigheden), scheiden deze dieren wel het virus uit. Er is dus al geruime tijd onopgemerkt een besmettingsbron aanwezig. Dit bedrijf infecteert vervolgens de eerste ‘contactbedrijven’, de zogenaamde eerste generatie bedrijven.

Op het moment dat het indexbedrijf wordt gevonden, wordt een begin gemaakt met bestrijdingsmaatregelen waaronder een totale 'stand still'. Deze eerste generatie bedrijven kan mogelijk al andere bedrijven hebben besmet. Deze tweede generatie bedrijven vormt dan de tweede golf. Een derde golf kan bij een strakke aanpak van de uitbraken mogelijk worden voorkomen, met name ook omdat de grootste kans op besmetting ligt in contacten die zijn beperkt door het vervoersverbod.

Eind 2016 en begin 2017 werd Nederland getroffen door het H5N8 vogelgriepvirus. Er werden veel dode wilde vogels gevonden, en verschillende pluimveebedrijven raakten besmet. Uit onderzoek van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) blijkt dat wilde trekvogels uit Rusland deze vogelgriep naar Nederland brachten.

Daarnaast blijkt uit een studie van WBVR en het Erasmus MC dat dit hoog pathogene virus zich kan vermenigvuldigen in de darmen van ten minste vier verschillende soorten wilde vogels (smient, kuifeend, kokmeeuw en ekster). Dit in tegenstelling tot het eerdere hoog pathogene H5N1 virus, dat zich alleen kon vermenigvuldigen in de luchtwegen van wilde vogels. Het H5N8 virus lijkt daardoor meer op laag pathogene vogelgriepvirussen die van nature voorkomen bij wilde vogels, en waarvan bekend is dat ze zich in zowel de luchtwegen als darmen vermenigvuldigen.

Vogelgriepvirussen worden overgedragen wanneer watervogels foerageren in water dat besmet is met ontlasting van geïnfecteerde vogels. Mogelijk heeft het H5N8 virus zich beter kunnen verspreiden in de wilde vogelpopulatie doordat het virus zich vermenigvuldigt in de darmen en er daardoor waarschijnlijk meer virus aanwezig was in de ontlasting van besmette vogels. Lees het volledige artikel in Veterinary Research (september 2020).