Wijs met Wormen | Runderen

Het project Wijs met Wormen richt zich op het beheersen van maagdarmworm- en leverbotinfecties bij herkauwers door monitoring en preventieve (management)maatregelen. De focus van het project ligt op runderen. Het beheersen van de infecties bij runderen draagt bij aan de transitie naar een duurzaam hoogwaardig voedselsysteem. De systeembenadering is een alternatief voor behandeling met (synthetische) anthelmintica met als nevendoel het aantal (curatieve) behandelingen sterk te reduceren. Wijs met wormen is een integrale, multidisciplinaire benadering, zodanig dat ongewenste neveneffecten van restrictief behandelen onder controle gehouden worden.

Kennislacune

De problematiek met parasitaire wormen in landbouwhuisdieren neemt serieuze vormen aan. De schatting van de kosten als gevolg van worminfecties bij melkvee in NL is ongeveer 70 m€ per jaar, waarvan 62,5 m€ productieverliezen betreffen (2020).

De afgelopen decennia is het veterinair parasitologisch onderzoek in Nederland sterk is afgebouwd met een kennishiaat als gevolg. In de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw ging men ervan uit dat met anti-parasitaire diergeneesmiddelen maagdarmwormen en leverbot onder controle gehouden konden worden. Daarnaast was er een leverbotwerkgroep die jaarlijks leverbotprognoses rapporteerde; deze werkgroep is enkele jaren geleden opgeheven.

Resistentie

De gevolgen van veelvuldige gebruik van anti-parasitaire diergeneesmiddelen worden zichtbaar in de vorm van resistente parasieten. Dit resulteert in een kostenpost van naar schatting € 750.000, een bedrag dat naar verwachting nog zal stijgen, zoals ook in de schapenhouderij is ervaren. Behandelingen met beschikbare diergeneesmiddelen zijn bovendien een forse belasting voor het ecosysteem. Klimaatverandering en de ambitie om nutriënten- en waterkringlopen te sluiten in een duurzaam voedselsysteem zullen bij een ongewijzigde strategie leiden tot een toename van worminfecties. Langere, warmere en voldoende vochtige zomers zijn zeer gunstig voor de ontwikkeling van maagdarmworminfecties. Vernatting van de natuur, met name in veenweidegebieden om oxidatie van veen tegen te gaan, is uitermate gunstig voor leverbot en vooral diens tussengastheer. Bovendien zijn (sommige) ontwormingsmiddelen (anthelmintica) bewezen toxisch voor andere invertebraten in het ecosysteem en ook voor in het water levende organismen.

Veel van de gebruikte anthelmintica worden voor een groot deel onveranderd uitgescheiden in het milieu via de mest en urine van runderen. Daardoor hebben deze middelen een ongewild negatief effect op diverse ecosystemen zoals in bodem en water. Dat pleit voor een restrictiever diergeneesmiddelengebruik. Naast beter gebruik van bestaand handelingsperspectief zijn nieuwe handelingsperspectieven - waaronder vaccins - nodig, die leiden tot optimaal gebruik van anthelmintica. Het project Wijs met Wormen voorziet hierin.

Diagnostiek

Door de ontwikkeling en implementatie van een toolbox, een pakket van diagnostische tools, zal uiteindelijk een beeld worden verkregen waarbij jaarlijks de besmettingen door runderparasieten letterlijk in kaart gebracht worden. Deze diagnostische tools kunnen on site, bij diagnostische veterinaire laboratoria of bij standaard monitoringssystemen (denk aan melkmonster- of slachtsystemen) worden gebruikt. Ook wordt gewerkt aan signalerings- en monitoringssystemen op bedrijfs- en/of landelijk niveau in relatie tot pathogeen- en anthelminthicum resistentieniveau. Eventueel reeds ontwikkelde modellen worden doorontwikkeld en gevalideerd.

Strategieën

Binnen wijs met wormen wordt een toolbox met interventiestrategieën ontwikkeld. Deze omvat graslandmanagement, weidebeheer, bestrijding van eventuele tussengastheren (in geval van leverbot), beheersstrategieën met behulp van voeding en eventuele supplementen en interventie door vaccins gericht op een betere immuniteitsontwikkeling, in combinatie met een restrictief anthelminthica gebruik.