Klimaat als driver voor een natuurlijker toekomst van Nederland

Er zijn de afgelopen jaren veel positieve ervaringen opgedaan met het combineren van water- en natuuropgaven. De programmas Natuurlijke Klimaatbuffers, Building with Nature, Ruimte voor de Rivier en het Corporate Innovatie Programma van Rijkswaterstaat hebben veel kennis en ervaring opgeleverd over slimme combinaties van water en natuur. Met dit project bekijken wat de potentie is om deze ervaringen op grote schaal te gaan toepassen voor kust en zee, rivieren, stedelijk gebied, veenweidegebieden, IJsselmeer en hoge gronden. Daarbij sluiten we aan bij lopende initiatieven die vanuit de Nationale Adaptatie Strategie, het Deltaplan Biodiversiteit, Strategieontwikkeling Noordzee 2030 en Panorama NL worden opgepakt.

Visie

Het doel van dit project is het ontwikkelen van een inspirerende visie voor een toekomstbestendige inrichting van Nederland in het licht van grote maatschappelijke transities (energie, adaptatie, circulaire economie, verstedelijking) waarbij het creëren van kansen voor natuur en biodiversiteit en het benutten van natuurlijke processen het uitgangspunt is.

Nederland staat voor grote transities om ons land toekomstbestendig te maken. De energietransitie, hervorming van de landbouw, uitbreiding van voedselproductie op zee, de verstedelijking en het aanpassen aan het veranderende klimaat zijn opgaven die stuk voor stuk impact gaan hebben op de inrichting van Nederland. Klimaatverandering is door de stijgende zeespiegel, de toenemende kans op weersextremen (droogte/neerslag) en de stijgende temperatuur een bedreiging voor de economie en het welzijn van mensen in ons land. De huidige inrichting van ons land wordt daardoor op afzienbare termijn onhoudbaar, met name in de Randstad met toenemende congestie en bodemdaling.

Gevolgen voor natuur en biodiversiteit

Daarnaast heeft het veranderende klimaat (en de intensive veehouderij) grote consequenties voor natuur en biodiversiteit in Nederland. De opwarming van de aarde en de daarmee gepaard gaande maatschappelijke en technologische transities gaan sneller dan waarop de natuur zich kan aanpassen. Dit betekent dat Nederland fundamenteel anders moet kijken naar de ruimtelijke inrichting. Er is internationaal toenemende aandacht voor het benutten van het natuurlijk basissysteem en een nature based benadering voor een klimaatrobuuste inrichting. Het werken met natuur en natuurlijke processen biedt kansen voor zowel klimaatadaptatie, mitigatie, biodiversiteit alsook recreatie en nieuwe verdienmodellen.

Dit project beoogt het verkennen van die kansen en het in beeld brengen van de potentie voor een natuurlijker inrichting van Nederland in het licht van de transities en grote (technologische doorbraken) waar Nederland voor staat.

Een natuurlijke toekomst

Een natuurlijke toekomst voor Nederland in 2100 gaat onder andere in op de volgende aspecten:

• De economie is circulair en biobased, afval bestaat niet
• Energie wordt volledig opgewekt door zon, wind, aardwarmte en biomassa
• De Noordzee is een grote producent van hernieuwbare energie én eiwitten uit oesters
• De kust wordt beschermd met zandsuppleties en natuurlijke zeewering, zoet-zout overgangen bieden volop ruimte voor trekvogels
• Door grootschalige zandwinning biedt de Noordzeebodem talrijke nieuwe habitats
• Water is er in overvloed en bij eventuele tekorten ontzilten we zeewater
• Waterdynamiek is leidend, de inrichting van Nederland moet meebewegen met water
• Bossen en natte natuurgebieden leggen massaal CO2 vast
• Beekdalen zijn natuurparels met volop waardevolle flora en fauna
• Natuur levert volop biomassa tbv biobased producten en energie
• De bodems zijn vruchtbaar, volop bodemleven en fungeren als spons
• De veenweidegebieden zijn weer onder water gezet en produceren biobased bouwmaterialen
• Ook de landbouw is volledig circulair. Doorbraken in de landbouw hebben grote consequenties voor het ruimtegebruik van Nederland. Door gentech is de landbouwproductiviteit verhoogd en is er minder landbouwgrond nodig voor bijvoorbeeld mais en aardappelen
• Vegetarisch dieet is dominant, op een kleine groep flexitariers na. Eiwit is grotendeels afkomstig van kweekvlees en kweekvis
• Hoogwaardige kassen liggen in en rondom stedelijke kernen en gebruiken op grote schaal restwarmte
• Gezuiverd afvalwater uit steden wordt gebruikt voor irrigatie
• Het economisch centrum van Nederland is verplaatst naar hoger gelegen gebieden, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag zijn toeristische trekpleisters. Schiphol is verplaatst naar zee en bestaat deels uit drijvende eilanden
• Ons rivierengebied biedt maximaal ruimte voor water en natuur en drijvende woningen. Klimaatdijken zijn multifunctioneel, leveren energie en bieden ruimte voor woningbouw
• Onze steden produceren meer energie en water dan ze verbruiken, fungeren als spons en zijn maximaal groen voor een leefbaar stadsklimaat
• Stedelijke randzones vormen prachtige overgangen tussen stad en landelijk gebied ten behoeve van waterberging, recreatie en hoogwaardige landbouw

• Er is volop ruimte voor natuur en biodiversiteit