Duurzaamheidsafspraken in Ketens (fiche) NAPRO

Het ministerie van LNV is gestart met een ketenaanpak verduurzaming landbouw. Met de ketenaanpak verduurzaming landbouw heeft het ministerie van LNV de ambitie de markt voor duurzame landbouwproducten te vergroten en verduurzaming op het boerenerf lonend te maken. Voor de invulling van de ketenaanpak wordt gekeken naar de beleidsopties richting duurzaamheidsafspraken in de keten met als denkraam het conceptueel kader van PBL[1] over de inzet van economische en discursieve machtsbronnen in ketensturin

In de Europese GMO-Verordening zijn dankzij artikel 210 bis van de GMO-verordening de mogelijkheden voor het maken van horizontale en verticale afspraken op het vlak van verduurzaming verruimd. Op 7 december 2023 heeft de Europese Commissie de richtsnoeren voor artikel 210bis vastgesteld[2]. De ACM heeft eerder een leidraad samenwerking landbouwers gepubliceerd met haar zienswijze over de strekking van dit artikel. Op 24 januari 2024 heeft de ACM een geactualiseerde versie[3] van de leidraad gepubliceerd. In opdracht van Natuurmonumenten, de Vogelbescherming en de Dierenbescherming heeft de WUR een rapport uitgebracht over de reikwijdte van duurzaamheidsafspraken in de landbouw. In dit rapport wordt uiteengezet hoe duurzaamheidsafspraken kunnen leiden tot een beter verdienvermogen voor agrarisch ondernemers. Rand voorwaardelijk is dat er altijd een partij uit de primaire sector onderdeel moet uitmaken van afspraken met ketenpartijen. De ACM controleert of partijen voldoen aan de spelregels. De rol van de overheid beperkt zich tot het (kleinschalig) faciliteren hiervan in de vorm van informeren en partijen bij elkaar brengen. LNV heeft tot op heden geen specifiek beleid op dit onderdeel, in de zin van stimulering van Producentenorganisaties of het samenbrengen van ketenpartijen.

Na de vaststelling door de EC van de bijbehorende richtsnoeren zijn de beleidsregels bekend, maar het is nog onduidelijk hoe duurzaamheidsafspraken in de Nederlandse context tot stand kunnen komen  en wat is daarin de rol van de overheid (LNV).

Met deze onderzoeksopdracht wil LNV haar kennis verrijken met de beleidsopties die het maken van duurzaamheidsafspraken in de keten door ketenpartijen stimuleren met als doel de positie van de boer in de keten te versterken. Verrijking van de kennis over de uitwerking van duurzaamheidsafspraken in de Nederlandse context en de rol van de overheid als stelselverantwoordelijke moet bijdragen aan het tot stand komen van afspraken tussen producent en afnemers, die verduurzaming op het boerenerf lonend maken.

De doelstelling van het onderzoek is inzichten te verkrijgen in de beleidsopties (mechanisme en mogelijke uitwerking)die het maken van  duurzaamheidsafspraken in de keten door ketenpartijen stimuleren met als doel verduurzaming op het boerenerf lonend te maken. Bij de uitwerking van de duurzaamheidsafspraken wordt link gemaakt met het vervolgonderzoek ‘Inkoopverplichting’ dat rekening houdt met het mogelijke effect op consumentenprijs.  Specifiek helpen deze inzichten de volgende hoofdvraag te beantwoorden:

Welke kansrijke beleidsopties langs de as van stimulerend tot dwingend instrumentarium zijn er om duurzaamheidsafspraken in de keten te stimuleren of faciliteren zodat ze bijdragen aan het lonend te maken van verduurzaming op het boerenerf?