Waterlinzen toegelaten voor productie en consumptie binnen EU

Om de druk op landgebruik en de impact op klimaatverandering te verminderen, moeten we over op een meer plantaardig dieet. Waterlinzen kunnen volgens onderzoeker Ingrid van der Meer – initiator en drijvende kracht achter het onderzoek - een belangrijke rol spelen bij deze eiwittransitie. “Waterlinzen bevatten veel vitaminen en mineralen en hebben op drooggewicht een hoog eiwitgehalte. Daarnaast hebben ze door hun exponentiële groei een zeer hoge opbrengst per hectare, waardoor de teelt relatief weinig ruimte vraagt. Zeker als je ze in gestapelde lagen teelt. En omdat ze in een gesloten omgeving op een laagje water groeien, is er ook geen landbouwgrond nodig.”

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Strenge Europese eisen

Enige probleem: waterlinzen waren tot nu binnen de EU niet toegelaten voor humane consumptie. Van der Meer: “EU-wetgeving beschouwt voedingsproducten en gewassen die in Europa voor 1997 niet op grote schaal werden gegeten als novel food. Om zo’n gewas te mogen telen en verkopen, moet je voldoen aan strenge eisen. In andere delen van de wereld, zoals Azië, worden waterlinzen al wel op grotere schaal gegeten. Maar dat is geen criterium voor EFSA. Ook in een Nederlands kruidenboek uit 1644 worden waterlinzen genoemd, maar ze hebben hier nooit hun weg gevonden naar het grote publiek.”

Novel Food dossier opstellen

Die weg hoopte Van der Meer – met de eiwittransitie in haar achterhoofd – wel te vinden, door goedkeuring aan te vragen bij EFSA. Hiervoor stelde ze met haar onderzoeksgroep binnen Wageningen Plant Research en collega’s van Wageningen Food & Biobased Research een Novel Food dossier op. “Hierin moesten we onder meer aantonen dat waterlinzen op een schone en duurzame manier geteeld kunnen worden en dat ze gezond en veilig zijn voor consumptie. Dit hebben we gedaan door in een kas bij een teler de teelt op te zetten. Aan dit materiaal moesten vervolgens heel erg veel analyses gedaan worden, zoals het eiwit- en zetmeelgehalte, de hoeveelheid mineralen en metalen en de aanwezigheid van mogelijke ziekteverwekkers, pesticides en toxische stoffen. En nog veel meer analyses.”

Effecten op menselijk lichaam

Om het effect op mensen en de vertering in beeld te brengen, deden de onderzoekers interventiestudies met vrijwilligers. Van der Meer: “In een eerste studie hebben we proefpersonen een grote hoeveelheid waterlinzen laten eten en bestudeerd of de eiwitten goed verteerd en opgenomen werden en wat de effecten waren op de gezondheid. In een tweede studie hebben we proefpersonen twee weken lang een gerecht met waterlinzen laten eten, zoals soep, quiche en stamppot. Hetzelfde gerecht kregen ze voorgeschoteld met spinazie. De effecten hebben we gevolgd aan de hand van vragenlijsten, bloedtesten en andere gezondheidstesten. Uit beide studies kwam naar voren dat de eiwitten goed werden verteerd en opgenomen door het lichaam en dat er geen nadelige effecten waren op de gezondheid, zoals allergische reacties, constipatie of verhoogde bloeddruk.”

Lekker en gezond

In het experiment werd vrijwilligers ook gevraagd hoe ze de gerechten met waterlinzen ervaarden, zegt Van der Meer. “De eerste keer merkten we dat ze nog wat onwennig waren. Misschien kwam dat door de associatie met eendenkroos. Maar na de gewenning gaven ze vrijwel unaniem aan de gerechten lekker te vinden en minstens zo lekker als de gerechten met spinazie. Deze beoordeling hebben we overigens niet meegenomen in het dossier, smaak is voor EFSA geen criterium. Maar gezondheid dus wel. Wat waterlinzen ten opzichte van andere groenten extra bijzonder maakt, is dat ze hoog scoren op alle essentiële aminozuren. Hiermee voldoet het ook aan de aanbevolen niveaus van de WHO voor een baby van een half jaar.”

Eindelijk goedkeuring van EFSA

Ondanks alle inspanningen en bewijzen was EFSA niet van alles overtuigd, zegt Van der Meer. “Twee jaar na indiening en extra vragen van EFSA vond de commissie het mangaangehalte nog te hoog. Na aanpassingen van het teeltsysteem is het gelukt het gehalte van dit mineraal te verlagen tot onder de 6 milligram per kilo, wat EFSA als criterium had gesteld. Dit heeft ze twee jaar later overtuigd. Afgelopen juli kregen we de bevestiging dat waterlinzen als veilig gezien worden, mits alles voldoet aan alle niveaus en specificaties die wij aangetoond hebben. Na bijna tien jaar werk gaf dat een enorme ontlading. Nu Ursula von der Leyen als voorzitter van de Europese Commissie haar handtekening heeft gezet, zijn waterlinzen definitief opgenomen in EU-wetgeving. Dat maakt de weg vrij voor productie en consumptie op grote schaal. Daar ben ik ontzettend blij mee.”

Wie durft het op te pakken?

Parallel aan het Novel Food dossier werkte Van der Meer aan projecten om bedrijven en consumenten bekend en enthousiast te maken voor waterlinzen. “Daar doen we het uiteindelijk allemaal voor. Als de industrie en consumenten het niet oppakken, is alles voor niks geweest. Ik merk gelukkig veel enthousiasme, maar ook voorzichtigheid. Telers, producenten en supermarkten kijken naar elkaar. Wie durft de eerste stap te zetten? Dit moet je als keten gezamenlijk oppakken. Een manier om consumenten bekend te maken met waterlinzen, is via restaurants. We hebben nu een aantal chef-koks gevonden die experimenteren met gerechten in restaurants en via workshops.”

Over drie jaar in de supermarkt

Ondertussen werkt de researchtak van WUR met partners ook aan de doorontwikkeling van het product zelf. Van der Meer: “We kijken onder meer hoe we waterlinzen kunnen verpakken en bewaren. Een van de opties is om ze te verwerken als diepvriesblokjes, maar je kunt ze ook als versproduct in zakken doen. Daarin blijven ze een stuk langer houdbaar dan bijvoorbeeld vers gesneden sla. Waterlinzen kun je ook verwerken in andere producten, zoals pesto, ravioli en pakora. Aan de mogelijkheden ligt het dus niet. Het is nu vooral een kwestie van verder oppakken door de voedingsindustrie, maar ik heb alle hoop dat het goedkomt. Het zou prachtig zijn als waterlinzen over een jaar of drie in de supermarktschappen liggen.”