Nieuws
Inderdaad, een mug doodslaan valt niet mee
Iedereen die wel eens ‘s nachts het bed uit is gekomen om een mug dood te slaan, kan beamen dat dit geen gemakkelijke opgave is. Onderzoekers van Wageningen University & Research gebruikten highspeedcamera’s en een mechanische vliegenmepper om de ontsnappingsprestaties van twee muggensoorten te bestuderen: de malariamug en de gelekoortsmug. Bij meer dan tienduizend pogingen raakt in slechts acht procent van de gevallen de mepper de mug.
De onderzoekers waren verrast door het hoge ontsnappingspercentage. Maar nog veel opvallender was het feit dat de in de nacht actieve malariamug in het donker veel beter wist te ontsnappen dan gedurende de dag. ‘We weten dat muggen visuele aanwijzingen gebruiken om aanvallen te herkennen’, zegt onderzoeker Antoine Cribellier van de leerstoelgroep Experimentele Zoölogie. ‘Maar deze aanwijzingen ontbreken natuurlijk in het donker. Mogelijk worden de dieren eenvoudigweg aan de kant gezwiept door de luchtverplaatsing van de mepper, maar dat zou zowel overdag als ’s nachts het geval moeten zijn.’
Onvoorspelbare vliegbewegingen
De verklaring voor dit verrassende resultaat diende zich aan toen Cribellier het vlieggedrag van de muggen voorafgaand aan de aanval analyseerde. Wanneer malariamuggen in het donker vliegen, is hun vliegpatroon uiterst onregelmatig. Hierdoor kan een aanvaller zoals de mens, veel moeilijker de precieze locatie van de mug voorspellen.
Terwijl de malariamug, die ’s nachts actief is, op zijn onvoorspelbare vliegbewegingen vertrouwt, is de gelekoortsmug, die overdag actief is, juist dan behendiger in het ontsnappen. Eenvoudig gezegd: gevaar wordt gemakkelijker waargenomen in het daglicht, waardoor de ontsnappingspogingen dan sneller en succesvoller zijn. Jeroen Spitzen van Laboratorium voor Entomologie: ‘Dit bewijst dat beide soorten hun vlieggedrag zo hebben aangepast dat hun ontsnappingspogingen het meest succesvol zijn onder de omstandigheden waarin zij bloed zuigen, en dus het vaakst aan aanvallen van hun gastheer blootstaan.’
Dragers van dodelijke ziekten
Dit onderzoek, dat in Current Biology verscheen, heeft ook praktische implicaties. Beide soorten hebben een voorkeur voor menselijke gastheren, en zijn dragers van verscheidene dodelijke ziekten zoals malaria, gele koorts, Zika en dengue. De resultaten van het onderzoek kunnen toegepast worden om betere muggenvallen te ontwikkelen of bestaande vallen te verbeteren.
‘Niet alleen de uitkomst van dit onderzoek is opvallend’, zegt onderzoeker Florian Muijres, ‘dat geldt ook voor de techniek waarmee de ontsnapping is onderzocht.’ De onderzoekers gebruikten vijf hogesnelheidscamera’s om de vliegbewegingen te volgen. Op basis van de positie en snelheid van de muggen werd de mechanische mepper automatisch geactiveerd om zo de mensenhand te simuleren. Deze hightech methode was essentieel om te ontdekken hoe de nacht- en dagmuggen weten te ontkomen wanneer ze mensen bijten.