Nieuws

Meer fruit en minder bewerkt vlees helpt duizenden ziektegevallen tegen 2050 te voorkomen

article_published_on_label
1 april 2025

Nederland kan in 2050 ongeveer twintig procent minder nieuwe gevallen van zowel diabetes, coronaire hartziekten als beroertes tellen, als alle Nederlanders vanaf nu dagelijks twee stuks fruit eten en bewerkt vlees zoals worst en hamburgers laten staan. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research (WUR). De onderzoekers publiceerden hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift eClinicalMedicine.

De meeste mensen weten het wel: eet dagelijks twee stuks fruit, 200 gram groente, volkorenproducten en zo min mogelijk rood en bewerkt vlees. Toch eten we lang niet allemaal braaf volgens de Schijf van Vijf. Maar wat als we dat wél zouden doen? Wat gebeurt er dan met ons, en met name onze gezondheid? Onderzoeker Ming-Jie (Frederick) Duan en zijn collega’s zochten het uit.

Gezondheidswinst

De wetenschappers keken naar het effect van de losse voedingsadviezen van de Gezondheidsraad. De grootste gezondheidswinst blijkt in twee aanpassingen te zitten: meer fruit eten en bewerkt vlees schrappen. Volgens het RIVM eten Nederlanders gemiddeld slechts de helft van de aanbevolen hoeveelheid fruit en bijna veertig gram bewerkt vlees per dag. Als we dat bewerkte vlees laten staan, voorkomen we tegen het jaar 2050 22 procent van de nieuwe diabetes type 2 gevallen en 21 procent van de gevallen van coronaire hartziekten. Eet iedereen dagelijks twee stuks fruit, dan daalt het aantal beroertes in ons land met ruim 18 procent. “Dat lijkt misschien niet veel, maar het gaat om een groot aantal mensen,” benadrukt Duan. Op dit moment leven er in Nederland bijvoorbeeld ruim een miljoen mensen met diabetes type 2.

Om de hypothetische prognose van de volksgezondheid in 2050 te maken, gebruikten Duan en zijn collega’s data van eerdere studies. De voedselconsumptiepeiling van het RIVM toonde aan wat Nederland gemiddeld eet en drinkt. Zo zagen de onderzoekers dat Nederlanders nog lang niet voldoende groenten, fruit en peulvruchten eten en juist te veel suikerhoudende drank en rood en bewerkt vlees consumeren. “Uit eerdere onderzoeken weten we hoe bepaalde voedingsgroepen het risico op ziekten zoals diabetes en hartziekten beïnvloeden”, vertelt Sander Biesbroek, laatste auteur van de publicatie. Gecombineerd met de huidige consumptie berekenden de onderzoekers hoeveel ziektegevallen we in Nederland in theorie kunnen voorkomen als wel met z’n allen wel volgens de voedingsrichtlijnen zouden eten.

Beleid aanpassen

Het loont volgens het Wageningse onderzoek dus om Nederlanders nog meer te stimuleren om volgens de voedingsrichtlijnen te eten en dus in te zetten op preventie. Het is niet alleen gunstig voor Nederlanders zelf, maar het verlaagt ook de druk op de zorg en bespaart daarmee medische kosten. Maar eetpatronen rigoureus aanpassen is moeilijk, erkent Biesbroek. Door het grote aanbod aan ongezonde en sterk bewerkte producten in de winkels en promoties ervoor, maken mensen lang niet altijd de gezonde keuze. Daarom pleit Biesbroek voor beleidsmaatregelen die de voedselomgeving verbeteren of gezond eten stimuleren. “Dat kan bijvoorbeeld door gezonde producten minder te belasten en de belasting op ongezonde producten zoals bewerkt vlees juist te verhogen”, aldus de universiteit docent.

De Wageningse studie onderzocht ook de effecten van andere voedingsgroepen in de Richtlijnen Goede Voeding. In mindere mate zagen de wetenschappers ook dat voldoende noten en zaden eten de kans op coronaire hartziekten en diabetes verlaagt en meer volkorenproducten nuttigen tien procent van de beroertes kan voorkomen. Bewerkt vlees uit het dieet schrappen zorgt bovendien voor een kleine (10 procent) afname van darmkanker en beroertes.

Veelgestelde vragen

Betekent dit dan dat ik vanaf nu 200 gram fruit per dag moet eten en geen bewerkt vlees meer mag eten?

De studie van de Wageningse onderzoekers kijkt naar de Nederlandse bevolking in zijn geheel. Op individueel niveau verschillen we allemaal van elkaar. Denk maar aan genetische en culturele achtergrond, lichamelijke activiteit en woonomgeving. Door al die verschillen heeft niet iedereen evenveel kans om een ziekte zoals diabetes of hartziekten te ontwikkelen. Toch raadt onderzoeker Biesbroek iedereen aan de voedingsrichtlijnen te volgen (tenzij je in overleg met een arts of diëtist een specifiek dieet volgt), waaronder zo min mogelijk bewerkt vlees en 200 gram fruit per dag eten. “Maar” benadrukt hij, “dat betekent niet dat je geen kans meer loopt op diabetes, coronaire hartziekten of een beroerte”. De studie toont vooral aan dat we met gezonde voeding de kans op ziekte in de samenleving verlagen.

Kan ik fruit vervangen door fruitsappen?

Hele stukken fruit heeft absoluut de voorkeur. Sappen bevatten nog wel vitamines en andere bioactieve stofjes, maar door het persen en contact met de lucht, gaat een deel ervan verloren. Ook blijft tijdens het persproces vruchtvlees achter dat niet in het sap terechtkomt, terwijl die juist gezonde vezels bevatten. Kant-en-klare fruitsappen bevatten tot slot meestal ook nog toegevoegd suiker.

Hoe weet je dat een bepaald voedingsmiddel de kans op een ziekte vergroot of verkleint?

Daar kunnen wetenschappers nooit helemaal zeker van zijn. Een voedingspatroon bestaat uit veel verschillende producten. Daarom bestuderen onderzoekers het eetpatroon van grote groepen mensen over een lange periode en proberen daar trends in te ontdekken. Dat noemen ze een cohortstudie. Ze vergelijken bijvoorbeeld personen die minimaal 200 gram fruit per dag eten met degenen die dagelijks minder dan 100 gram ervan eten; welke groep ontwikkelt vaker een bepaalde ziekte?

Natuurlijk spelen er ook ander factoren zoals genetische aanleg, leeftijd en leefstijl zoals lichamelijke activiteit en roken een rol. Om de invloed van die factoren te minimaliseren, gebruiken onderzoekers statistische formules waarmee ze berekenen hoe groot het effect van die factoren is en verwijderen dat uit de vergelijking. Vergelijk het met een race tussen twee auto’s waarbij één over een vlakke weg racet en een ander een steile helling op rijdt. Wil je weten welke van de twee de krachtigste motor heeft, moet je corrigeren voor die helling.