Overzicht

Zes vragen over duurzame verpakkingen

Consumenten en brand owners hebben grote behoefte aan duurzame alternatieven voor bestaande verpakkingen met een hoge milieudruk. Samen met en samen voor producenten van verpakkingen ontwikkelt Wageningen Food & Biobased Research nieuwe zogenaamde hernieuwbare verpakkingsmaterialen met precies de gewenste functionele eigenschappen. Ook zoeken we alternatieven voor duurzame verpakking voor verse en houdbare voedingsmiddelen. Want welk verpakkingsmateriaal zorgt er zowel voor dat producten houdbaar, veilig en tegelijkertijd goede end-of-life opties heeft en betaalbaar is? De markt is op zoek naar antwoorden op de volgende vragen:

Vragen & Antwoorden

Versproducten, zoals aardbeien in kartonnen schalen, ogen milieuvriendelijker dan in plastic schalen. Maar hoe weet ik nu of dit milieuvriendelijk is en of er geen ongewenste chemicaliën in het schaaltje zitten?

Antwoord van een expert: Welke schaal de minste milieueffecten veroorzaakt is sterk afhankelijk van een veelheid aan details (schaalgewichten, productie-energie, voedselverspilling, etc.). Daarom is het verstandig om de milieueffecten van verpakte levensmiddelen te berekenen. Omdat de bijdrage die verpakkingen leveren aan zwerfafval en plastic soep ook steeds relevanter worden gevonden, kunnen we deze bijdrage aanvullend met indicatoren inschatten en toevoegen. In de beoordeling wordt ook het voedselverlies verrekend dat aan de verpakking wordt toegerekend. Bijvoorbeeld voor aardbeien in schalen is het belangrijk dat de houdbaarheid van de aardbeien niet wordt verkort, anders moet dat meegenomen worden in de analyse. In kartonschalen worden diverse hulpstoffen toegepast om de schalen waterdicht, sealbaar, etc. te maken. Een deel van die stoffen zijn onschuldig (voedselveilig) en goed verenigbaar met het recyclingproces. Helaas is dat niet met alle hulpstoffen het geval. Daarom is het verstandig dit te controleren met chemische analyses en ook die gegevens mee te nemen.

Wat levert meer duurzaamheidswinst op: een recyclebare verpakking die meer voedselverspilling veroorzaakt of een niet-recyclebare verpakking die minder voedselverspilling veroorzaakt?

Antwoord van een expert: Dat hangt er af van naar welke dimensie van duurzaamheid we kijken en van de aard van het product. Als het gaat om het tegengaan van zwerfafval zal een recyclebare verpakking vaak meer effect hebben, mits deze ook ingezameld wordt voor recycling. Als het gaat om het tegengaan van broeikasgassen dan zal een verpakking die minder voedselverspilling veroorzaakt in bijna alle gevallen effectiever zijn. De enige uitzonderingen zijn producten als water en frisdrank, hierbij is het juist belangrijker dat de verpakking gerecycled wordt dan dat alles wordt opgedronken omdat de milieu-impact van de verpakking groter is dan die van de inhoud. Toch willen de meeste bedrijven beide milieueffecten verminderen en zullen daarom op zoek gaan naar oplossingen op maat.

Mijn verpakking kan nu nog maar beperkt worden gerecycled, is het verstandiger om te wachten op een betere recyclingtechnologie of kan ik beter mijn verpakking nu al herontwerpen?

Antwoord van een expert: In alle gevallen is het verstandig om te investeren in recyclebare verpakking binnen de huidige recycle-praktijk. Uiteindelijk hangt het ook af van het soort verpakking en daarmee de reden waarom het nu nog niet kan worden gerecycled. Bijvoorbeeld, PET schalen konden lange tijd niet worden gerecycled, nu is de recycling hiervan begonnen. De verwachting is dat de recycling van PET schalen naar nieuwe transparante PET schalen over 5 jaar mogelijk zal zijn. Daarmee is een gebrek aan recyclebaarheid nu geen reden meer om van PET schalen af te stappen. Andere voorbeelden zijn kleine folieverpakkingen, PS verpakkingen, kleine flesjes, allemaal verpakkingen die nu niet goed gerecycled worden. Wat dit dilemma extra ingewikkeld maakt is dat veel producenten voor meerdere markten produceren en de inzamel- en recyclingsystemen in elk land anders georganiseerd zijn. Dit kan er toe leiden dat verpakkingen in het ene land wel worden gerecycled en in het andere land niet. Toch mag verwacht worden dat door voortschrijdende technologie en beleid in de toekomst alle Europese landen alle kunststofverpakkingen gaan inzamelen en recyclen.

Melkpakken dragen minder bij aan klimaatverandering dan melkflessen, maar pakken zijn nu nog beperkt recyclebaar; wat is nu wijsheid?

Antwoord van een expert: Melkpakken zijn in meerdere opzichten de meest duurzame verpakkingsvorm voor dranken die restjes nalaten (melk, drinkyoghurt, sap, etc.). Ze worden op dit moment beperkt gerecycled omdat er geen aparte wettelijke recyclingdoelstellingen voor drankkartons bestaan. Toch wordt in de komende jaren in Europa, de recyclingcapaciteit verder opgebouwd en is er recent ook een toegesneden recyclingbedrijf geopend dat het kunststof en het aluminium uit het melkpak terugwint voor recycling. Kortom, de verwachting is dat melkpakken in de toekomst volledig recyclebaar zullen zijn en dat daarmee dit dilemma vanzelf gaat verdwijnen.

Hoe kan ik mijn verpakkingen echt circulair en recyclebaar maken als er nauwelijks food-grade recyclaat te koop is?

Antwoord van een expert: Dit is inderdaad een groeiend probleem. Er is een groot gebrek aan recyclaat (de grondstof gemaakt van gerecyclede verpakkingen) van hoge kwaliteit, dat komt doordat:

1.    De vraag hiernaar sneller is gestegen dan dat de recyclingindustrie productiecapaciteit kan bouwen.

2.    Verschillende grote ondernemingen hebben strategische posities in deze markten verworven door grote hoeveelheden in te kopen.

3.    De Europese richtlijn voor gerecyclede kunststoffen die in levensmiddelverpakkingen worden toegepast is dusdanig streng opgesteld dat de meeste kunststoffen hier niet aan kunnen voldoen. Meer dan honderd Europese bedrijven die PET flessen recyclen hebben een positieve reactie ontvangen van het Europese voedselveiligheidsagentschap (EFSA) dat hun proces-grondstof-combinatie voldoet. Echter geen enkel bedrijf heeft ooit een formele goedkeuring ontvangen van de Europese Commissie.De schaarste aan gerecyclede kunststoffen van voedingskwaliteit wordt dus deels veroorzaakt door de Europese wetgevers zelf en zal in eerste instantie door hen moeten worden opgelost. In de tussentijd kunnen verpakkingsbedrijven blijven werken aan 'design-for-recycling' om de hoeveelheid verontreinigingen in gerecyclede kunststoffen te beperken en zo de uitdaging voor recyclingbedrijven om gerecycled plastic voor verpakking van voedingsmiddelen te produceren gemakkelijker te maken.

Supermarkten en consumenten dwingen aanbieders van versproducten om hun verse producten niet meer in kunststof te verpakken. Hoe kunnen zij de houdbaarheid en de voedselveiligheid nog garanderen?

Antwoord van een expert: In het algemeen is het een prima idee om plastic verpakkingsmaterialen die niet bijdragen aan de bescherming van het product te verwijderen. Echter, de echte vraag is: hoever kunnen we gaan met het verminderen van het gebruik van kunststofverpakkingen zonder het voedselverlies te verhogen en de voedselveiligheid in gevaar te brengen. Het simpelweg verbieden van kunststofverpakkingen zonder dat de logistiek en de opslagomstandigheden worden aangepast zal alleen maar leiden tot meer voedselverspilling. De bescherming die de gangbare kunststofverpakking biedt, zal nu moeten worden overgenomen door het aanbrengen van een beschermende coating of door het beter koelen van het product. Alleen door gelijktijdig met het verwijderen van de kunststofverpakking de koelketen te optimaliseren kan de houdbaarheid van het product op een acceptabel niveau worden gegarandeerd. Alvorens een vers product in een nieuwe verpakking te lanceren, is het verstandig microbiologisch onderzoek te verrichten middels zogenoemde challenge-testen, zodat de voedselveiligheid van de op een andere wijze vers verpakte producten is gegarandeerd.