Het geheim van Tetrodotoxine in Nederlandse Schelpdieren

Tetrodotoxinen (TTXs) zijn voor Nederland nieuwe toxinen. In 2015 is TTX voor het eerst gevonden in schelpdieren afkomstig uit de Oosterschelde. Tetrodotoxine is een neurotoxine dat bij lage concentraties al schadelijk kan zijn. Het kan bijvoorbeeld leiden tot verlammingsverschijnselen. Bij  hoge concentraties is het dodelijk voor de mens.

In 2016 heeft de aanwezigheid van TTX in mosselen uit de Oosterschelde geleid tot de sluiting van enkele schelpdierproductiegebieden, vlak voor de aanvang van het mosselseizoen. Voor de sector en overheid is voedselveiligheid een topprioriteit. Daarom werken ze samen aan het treffen van gerichte maatregelen die voedselveiligheid garanderen en inpasbaar zijn in de bedrijfsvoering.

Doel van het onderzoek van Wageningen Marine Research naar TTX is om de veiligheid en beschikbaarheid van Nederlandse schelpdieren te waarborgen. Het onderzoek wordt verricht in nauwe samenwerking met Wageningen Economic Research, Wageningen Bioveterinary Research en het RIKILT.

De bron van Tetrodotoxine is op dit moment nog onbekend. Het eerste onderzoek in 2016 heeft enkele indicaties opgeleverd. Het achterhalen van de bron en de omgevingsomstandigheden waarop de bron reageert is cruciaal voor het beter voorspellen van de aanwezigheid van TTX en daarmee het nemen van samenhangende maatregelen door de scheldiersector. Gezien de (zeer waarschijnlijke) seizoensgebondenheid van TTX is het concentreren van onderzoek in de periode waarin TTX wordt aangetroffen essentieel.

Omdat er bijzonder weinig bekend is over TTX, is in 2016 een hoge voorzorgsfactor gehanteerd bij de normstelling. Dit staat op gespannen voet met de proportionaliteit als het gaat om de sociaaleconomische effecten. Doel van het meerjarige onderzoeksprogramma is om te komen tot een effectieve en efficiënte set van maatregelen om de voedselveiligheid te borgen.

Om de schelpdiersector en overheden beter voor te kunnen bereiden op problemen, zoals TTX, zal er binnen het project ook een draaiboek worden ontwikkeld dat gebruikt kan worden zodra een nieuw acuut probleem zich voordoet (bijv. een ander nieuw toxine of contaminanten). Door scenarios te schetsen kan een meer gestroomlijnde samenwerking ontstaan tussen overheid, industrie en kennisinstituten.

De in het programma opgedane kennis is niet alleen van belang voor Nederland, maar is ook breder in Europa bruikbaar.