Wat is ammoniak?

Ammoniak (NH3) is een sterk ruikend gas. Het is een verbinding van waterstof (H2) en stikstof (N2). Ruim 80% van de ammoniakuitstoot in Nederland komt uit de landbouw en met name uit mest. Ammoniak ontstaat wanneer een dier eiwitten heeft gegeten en mest en urine zich mengen in de stal en bij het uitrijden van (kunst)mest op het land.

Beperken van de uitstoot van ammoniak is een van de belangrijkste maatregelen voor het verminderen van de neerslag van stikstof op natuurgebieden. Bekijk ons dossier over stikstof voor meer informatie.

Wat is ammoniakemissie en -depositie?

De uitstoot van ammoniak naar de lucht noemen we emissie. De ammoniak die in de lucht aanwezig is, komt uiteindelijk weer op het land terecht, dit heet depositie. Ammoniak is zelf niet zuur, maar basisch. Na depositie, wordt het door bacteriën omgezet in nitraat (nitrificatie) of door planten opgenomen als ammonium. Beide processen werken verzurend.

Is ammoniak schadelijk?

Depositie van ammoniak op natuurgebieden leidt tot bodemverzuring en tot het verdwijnen van planten die van arme grond houden. Hierdoor verschraalt de biodiversiteit. Bekijk ons dossier over stikstof voor meer informatie.

Bovendien vormt ammoniak bij hoge concentraties één van de oorzaken van de stank die aan mest verbonden is. Schadelijke effecten bij mensen ontstaan pas bij het inademen van veel en hoge concentraties ammoniak, denk hierbij aan irritatie van de ogen en luchtwegen. Verder kan ammoniak met andere deeltjes in de lucht reageren en fijnstof vormen. Hoge concentraties fijnstof kunnen bij mensen tot problemen met luchtwegen leiden.

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Hoe kunnen we emissie beperken?

Sinds eind twintigste eeuw is in Nederland al veel gedaan om ammoniakemissie terug te dringen. Denk aan emissiearme huisvesting met aangepaste vloersystemen en luchtzuivering met luchtwassers. Drijfmest wordt in de bodem gebracht of in stroken tussen het gras toegediend en mestopslagen worden afgedekt. De ammoniakuitstoot uit dierlijke mest is sinds 1990 met circa 70% gereduceerd, waarbij de grootste reductie in de jaren ’90 heeft plaatsgevonden.

Samen met melkveehouders onderzoekt Wageningen University & Research mogelijkheden om ammoniakemissie verder te reduceren. Aanzienlijke vermindering is mogelijk zonder zeer grote financiële consequenties door:

• Sproeien met water leidt tot een flinke (tot wel 35%) afname van stalemissie
• Met nieuwe stalsystemen, waarbij geen drijfmest ontstaat, kan de emissie aanzienlijk omlaag worden gebracht
• In stallen kunnen andere typen vloeren en afzuiging voor minder uitstoot van ammoniak zorgen
• In het veld kan het verdunnen van mest met water mogelijk een forse reductie opleveren
• Koeien langer in de wei laten zorgt voor minder stal- en minder veldemissies
• Op het juiste moment (bij een lagere temperatuur en lagere windsnelheid) uitrijden van mest leidt tot fors minder emissie
• Ook kan minder eiwit in veevoer ammoniakemissie terugdringen

Overige veelgestelde vragen over ammoniak

Hoe wordt ammoniakemissie en -concentratie gemeten?

Wageningen University & Research voert emissiemetingen uit bij stallen en mestaanwending op een aantal plekken in Nederland. Daar wordt door middel van monsters (in de stal, de buitenlucht en bodem) gemeten wat de ammoniakemissie (uitstoot) is. Van deze resultaten worden de emissiefactoren afgeleid, die worden gebruikt voor de berekening van de ammoniakemissie uit de landbouw in heel Nederland.

De jaarlijkse berekening van de ammoniakemissie uit de landbouw wordt uitgevoerd door de taakgroep landbouwemissies van EmissieRegistratie van RIVM, bestaande uit WUR, CBS, RIVM en PBL. Emissieregistratie is eindverantwoordelijk voor de rapportage van emissies aan de Europese Commissie (NEC-richtlijn) en Verenigde naties (Gothenborg protocol)

Het RIVM beheert twee meetnetten waar de ammoniakconcentratie in de lucht wordt gemonitord; het Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden en Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit.

Infographic: berekening ammoniakemissie

Aan welke regels is de Nederlandse veehouderij gebonden?

De Europese Unie (EU) heeft emissieplafonds (National Emission Ceilings; NEC) op nationaal niveau vastgesteld. Per land wordt vastgesteld hoeveel ammoniak er maximaal uitgestoten mag worden. In Nederland worden maatregelen genomen om de ammoniakemissie omlaag te brengen. Boeren zijn gebonden aan regels met betrekking tot het emissiearm toedienen van dierlijke mest en emissiearme stallen.

De huidige maatregelen zijn echter niet voldoende om de stikstofdepositie op kwetsbare natuurgebieden (Natura 2000) genoeg te reduceren. Lees er meer over in ons stikstofdossier.