Aardappelketen Ethiopië

Senselet werd in 2015 opgericht om de aardappelproductie en -verwerking op poten te zetten in Ethiopië. Dit gebeurde vanuit het consortium van Veris Investment waar WUR onderdeel van was. Het is ondertussen de verbindende schakel tussen de boeren en de markt. In 2020 werd Pepsico aandeelhouder en in 2022 investeerde het bedrijf 40 miljoen dollar. De investering gaat om een uitbreiding van de chipsfabriek, zo’n 65 kilometer ten noorden van Addis Abeba. Senselet maakt chips sinds 2017 en verkoopt ze onder de merknaam SUN Chips. Ze worden inmiddels in zo’n 10.000 winkels verkocht in Ethiopië. Pepsico wil de productie van chips en andere snacks in Ethiopië fors uitbreiden. De investering is ook nodig om het distributienetwerk en het netwerk van boeren dat chips-aardappelen levert aan Senselet uit te breiden. Deze activiteiten kunnen worden ontplooid dankzij de Faciliteit Duurzaam Ondernemen en Voedselzekerheid (FDOV) van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Pepsico wil bijdragen aan de duurzame ontwikkeling van de aardappelsector in Ethiopië, stelt het bedrijf in een persverklaring. Het heeft de afgelopen zes jaar een netwerk opgebouwd van ongeveer 2000 Ethiopische boeren die aardappelen leveren. Door hogere opbrengsten en afzetprijzen konden deze kleine boeren – de meeste hebben een kwart tot een halve hectare grond - hun inkomen vaak verdubbelen. Daarnaast speelde WUR een belangrijke rol door onderzoek uit te voeren en boeren te adviseren over mogelijkheden voor een significante groei van inkomsten.

Pootgoed

De omstandigheden in Ethiopië zijn erg geschikt voor aardappelteelt, maar een goede aardappelketen is gebaat bij goede opbrengsten en een goede kwaliteit en aan beide ontbrak het door een gebrek aan goed pootgoed. De boeren waren voor pootgoed afhankelijk van een overheidsorganisatie, maar die leverde te weinig pootgoed dat van lage kwaliteit was. Daardoor gebruikten veel boeren het restant aan kleine piepers op de boerderij als pootgoed. Dat zijn niet de beste aardappels, want aardappels blijven vaak klein door een genetisch gebrek of ziekte.

De import van goed Nederlands pootgoed bood geen uitkomst, want de Ethiopische wetgeving verbiedt de import van pootgoed. Daarom was de Nederlandse pootgoedveredelaar HZPC betrokken bij het project. HZPC startte een dochteronderneming in Ethiopië en leverde pootgoed via lokale pootgoedvermeerderaars. Toch kochten de Ethiopische boeren dat betere pootgoed vaak niet. Goed pootgoed is namelijk duur.

Een enorme meevaller was echter dat veel boeren een lokale aardappelvariëteit teelden, de Gundane, die geschikt was voor de productie van chips en die bovendien resistent was tegen de belangrijkste aardappelziekte: Phytophthora infestans.

Uitdagingen

Niettemin vielen de opbrengsten van de Gundane tegen, doordat de boeren voortdurend aardappels op dezelfde velden teelden. Daardoor kregen de boeren te kampen met andere aardappelziekten, zoals aaltjes en bacteria wilt. De WUR als kennispartner was van belang voor het ontwikkelen van oplossingen. WUR adviseerde de boeren om een bouwplan te maken met afwisselend aardappel, gerst en enkele groenten, zodat er geen ziekteplagen ontstonden. Landbouwvoorlichters van Senselet werden getraind en er werden protocollen voor de kwaliteitscontrole en selectie van aardappelen gemaakt, zodat de boeren betaald kregen voor kwaliteit. Ook is er advies gegeven over de opslag van pootgoed en de bewaring van aardappels bij de boeren en Senselet, zodat de fabriek het hele jaar door chips kon produceren.

Daarnaast is er nog een kwetsbaar punt. De lokale Gundane aardappel is door het aardappelonderzoeksinstituut CIP resistent gemaakt tegen Phytophthora, maar kenners weten dat deze ziekteverwekker de resistentie vroeg of laat doorbreekt. Daarom adviseerde WUR aan Senselet om alvast een tweede chips-aardappelras te introduceren met resistentie tegen de aardappelziekte. Ook dat advies is overgenomen door Pepsico. Inmiddels is er een nieuw ras geregistreerd en er zitten nog enkele rassen in de registratieprocedure.

Succesverhaal

Zeven jaar geleden was er nog geen sprake van een succesvolle aardappelketen in Ethiopië. De beslissende factor in de ontwikkeling van de aardappelketen is de goede samenwerking met boeren en andere partners, zoals WUR, om de bestaande aardappelketen goed te begrijpen en daarna stap voor stap verbeteringen door te voeren. Met de training en supervisie, maar ook omdat er nu afname gegarandeerd wordt en een fatsoenlijke prijs betaald wordt, zijn ook de inkomsten van de boeren significant gegroeid.