Samen met wijkbewoners in Oeganda werken aan gezonder en veiliger voedsel
Wil je de voeding van mensen in Kampala verbeteren, dan is het slim om te beginnen bij de mensen zelf en hen te vragen wat ze eten en hoe ze eraan komen, bleek uit onderzoek van Wageningen Economic Research. Dat biedt oplossingen van problemen in het lokale voedselsysteem waar de bewoners zelf in geloven. Lokale winkels en bedrijven gaan aan de slag met de ideeën.
In de straten van de wijk Kanyanya in Kampala, de hoofdstad van Oeganda, wemelt het van de verkopers van voedsel, aan de kant van de weg, in kleine kraampjes of winkeltjes. Hier kopen de meeste mensen hun eten. Sommigen kopen ook in supermarkten of restaurants. Veel van het verse voedsel is niet gezond omdat het bedorven is of omdat het te lang gekookt is, vertelt Vincent Linderhof, onderzoeker bij Wageningen Economic Research.
Gezonder voedsel hoeft niet duurder te zijn, maar het vraagt wel om een andere organisatie van het voedselsysteem.
Hij deed samen met collega-onderzoekers en met lokale partners BoP Innovation Center en The Alliance between Bioversity International and CIAT onderzoek naar het voedselsysteem in Kanyanya. De vraag was hoe de voeding van de bewoners van deze wijk verbeterd kan worden. De onderzoekers organiseerden workshops in de wijk met bewoners en de voedselhandelaren zelf: bijvoorbeeld de eigenaar van een verkoopkraampje, of een straatverkoper die bonen verkoopt. Zij gaven in de workshop aan wat volgens hen de problemen met voedsel in de wijk zijn. De uitkomsten van de workshop zijn nabesproken in een workshop met lokale bestuurders en ngo’s. Daaruit bleek dat dezelfde problemen ook elders in Kampala spelen.
Food System Approach
Wageningen University & Research werkt met de voedselsysteem aanpak (Food System Approach) aan toekomstbestendige voedselsystemen. We beschikken over een reeks wetenschappelijk bewezen en robuuste tools en methodologieën om de complexe wereld van voedselsystemen te vertalen in praktische en concrete actieplannen voor overheden, investeerders, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Met de Food System Approach bestrijkt WUR alle aspecten van het voedselsysteem. De volgende domeinen staan centraal: Voldoende voedsel voor iedereen; het leveren van een gezond dieet; eerlijke verdeling van kosten en inkomsten en duurzaamheid en behoud van biodiversiteit. In het project NOURICITY gaat het om een gezond dieet.
Verrotte groenten
‘Veel groenten en fruit zijn zo lang onderweg naar de wijk dat ze verrot zijn als ze aankomen’, vertelt Linderhof. Er zit vaak vuil en stof in meel en water, bijvoorbeeld van het houtskool waar mensen op koken. Of er zitten resten van pesticiden op. Bovendien hebben consumenten niet veel kennis van veilig en gezond eten. ‘Veel consumenten in Kanyanya zijn al blij als ze überhaupt een keer per dag een maaltijd hebben, en letten er niet op of het ook gezond en veilig is.’ Groenten worden vaak veel te lang gekookt, waardoor de vitaminen verdwenen zijn.
Eigen oplossingen
In de workshops vertelden de handelaren en bewoners in de wijk ook welke oplossingen ze zagen. Bijvoorbeeld meer groenten gaan verbouwen in de stad zelf. Of groenten verkopen per fiets, die zich snel door de stad kan verplaatsen. Anderen dachten aan het verkopen van verrijkt voedsel, bijvoorbeeld zakjes maismeel waar vitaminen aan toegevoegd zijn. Vooral belangrijk is de manier waarop mensen meer kennis bijgebracht kan worden over voedsel. Suggesties waren bijvoorbeeld een flyer, maar ook video’s van lokale idolen, bekende mensen in de wijk die vertellen over gezond voedsel. Straatverkopers zouden getraind kunnen worden om gezonder voedsel te gaan verkopen.
Kansrijke interventies
In vervolgonderzoek gaan de onderzoekers van de WUR kansrijke interventies uitproberen. Ze meten in een experiment het effect op diëten van mensen. Een steekproef van wijkbewoners wordt tweemaal ondervraagd: éénmaal voor de interventies en éénmaal erna. De uitkomsten worden vergeleken met de ontwikkelingen van het voedingspatroon uit de analyse van de tweejaarlijkse huishoud-enquêtes die het Uganda Bureau of Statistics uitvoert in samenwerking met de Wereldbank.
Partnerschappen
De onderzoekers gaan daarna samen met de bewoners van de wijk, de lokale winkels, supermarkten, restaurants, bestuurders en ngo’s verschillende partnerschappen opzetten die gaan zorgen voor gezonder en veiliger voedsel in de wijk. Linderhof: ‘Gezonder voedsel hoeft niet duurder te zijn, maar het vraagt wel om een andere organisatie van het voedselsysteem. De partnerschappen kunnen klein zijn, zeker in het begin, maar er moet wel een visie achter zitten hoe het op te schalen is en de impact vergroot kan worden.’ Hier werken we samen aan met de lokale partners BoP Innovation Center en The Alliance between Bioversity International and CIAT.
Gedragen ideeën
‘Het mooie van het onderzoek in Kanyanya’, zegt Linderhof, ‘is dat het uitgangspunt het voedselsysteem door de ogen van de consumenten is geweest. Veel onderzoek of interventies in het verleden waren gericht op het verhogen van de productie van voedsel, of van de beschikbaarheid van voedsel’, vervolgt Linderhof. ‘Nu kijken we niet naar één keten, maar naar het hele systeem’ Wat mensen op hun bord hebben liggen, komt niet uit één keten voort, maar uit het hele voedselsysteem. Daarom is het slim om naar het hele systeem te kijken. ‘Daarnaast gaan we uit van wat mensen zelf aangeven over hun voedsel. Van daaruit kijken we langs welke kanalen dat voedsel bij de mensen is gekomen en wat goede manieren zijn om die te verbeteren. Omdat de ideeën van de inwoners zelf komen, zijn ze gedragen en dus kansrijker.’
Het mooie van het onderzoek in Kanyanya is dat het uitgangspunt het voedselsysteem door de ogen van de consumenten is geweest.
Het onderzoek van Wageningen Economic Research in Kampala is onderdeel van een groter onderzoeksproject – NOURICITY – waarin ook soortgelijk onderzoek in Cape Town in Zuid Afrika en Accra in Ghana gedaan wordt. Onderdeel van het onderzoek is ook een vergelijking tussen de steden.