Project
Herleven van agro-ecologische tradities in kloosters
Het Dominicanenklooster in Zwolle wilde onderzoeken wat haar rol kan zijn in het stimuleren van agro-ecologische landbouw in de omgeving van Zwolle. In dit project hebben verschillende studenten onderzoek gedaan naar de agro-ecologische kennis en praktijken binnen het Dominicanenklooster en andere kloosters en hebben zij gekeken hoe deze praktijken versterkt kunnen worden.
Onderzoeksvraag
“Wat voor een rol hebben en ambiëren religieuze ordes (met name het Dominicanenklooster in Zwolle) in het bevorderen van agro-ecologische landbouw?"
Deze vraag is beantwoord door twee groepen van zes studenten tijdens een Academic Consultancy Training. De resultaten zijn in een capita selecta verwerkt tot een boekhoofdstuk in een boek van Elisabeth Hense en een paper. De paper is gepresenteerd tijdens de Living Knowledge Conferentie in juni 2022 in Groningen. Daarnaast hebben twee master studenten, Amy Wortel en Anouck Fietje onderzoek gedaan in Zwolle onder de Dominicaanse gemeenschap. Zie de rubriek downloads voor hun scripties. Voor de achterban van het Dominicanenklooster zijn de resultaten gepresenteerd in een Verjaardagskalender: ‘kloosters, agro-ecologie en zingeving’. Hieronder een samenvatting van de onderzoeksresultaten.
Dit onderzoek begon met het bezoek van broeder en Dr. Godfrey Nzamujo uit Benin aan het Dominicanenklooster in Zwolle en zijn verhaal over Zero-waste farming in Benin. Godfrey Nzamujo ziet zero-waste farming als een voorbeeld van agro-ecologie en van het uiting geven aan het Dominicaanse gedachtegoed.
We erkennen dat we als mensen slechts een deel van de natuur en de kosmos zijn. We delen een spirituele band met ons land en met het web des levens.
Deze tekst uit de Nyéléni-declaratie geeft weer dat agro-ecologie gaat over onderlinge relaties van mensen, natuur en voor gelovigen met God. Dit zie je ook terug in de agro-ecologische praktijken in Nederlandse kloostergemeenschappen. Zowel de Dominicaanse gemeenschap als boeren in de omgeving van Zwolle ervaren spiritualiteit in de natuur en door het delen van deze gevoelens wordt er een verbondenheid gecreëerd. Spiritualiteit kan worden gezien als het zoeken naar een doel en betekenis en het ervaren van verbondenheid.
Binnen het onderzoek is gekeken hoe Dominicanen uit Zwolle ervaren dat Dominicaanse waarden samenhangen met agro-ecologische praktijken. Zij ervaren deze samenhang op verschillende momenten zoals tijdens het uiten van dankbaarheid voor voedsel, in het maken van duurzame keuzes en door lokaal samen te werken. Door heilige geschriften te lezen, leert de geloofsgemeenschap ook over de relatie van God met de aarde. Om mens-natuur relaties verder te ontwikkelen, kan er meer aandacht besteed worden aan communicatie van mens-natuur relaties en bijkomende emoties, het uiten van dankbaarheid en bezinning en aan het delen van agro-ecologische kennis.
Religieuze ordes
Religieuze ordes die voor dit onderzoek zijn benaderd gebruiken hun Traditioneel Ecologische Kennis (TEK) in hun landbouwprakijken voor zingeving en voor zelfvoorziening. Deze generatie overstijgende vorm van collectieve kennis door jarenlange observatie van ecologische processen en voedselproductie in een specifieke ecologische context is een rijke aanvulling op wetenschappelijke en ervaringsgerichte kennis. Door kennis en voedselproductie in eigen beheer is deze kennis bewaard gebleven.
Dit onderzoek van de Wetenschapswinkel laat zien dat kloosters deze kennis vandaag de dag levend houden door relaties aan te gaan met boeren en burgers in de omgeving en met andere kloostergemeenschappen. De kennis wordt waar nodig aangepast en door gegeven. Het onderzoek maakt de mogelijke rol van kloosters en kerken in de transitie naar agro-ecologische landbouw duidelijk. Dit gebeurt enerzijds door het verhaal in de kerk en anderzijds door het in stand houden van agro-ecologische kennis en landbouwpraktijken. Ook geeft dit onderzoek haakjes hoe deze rol verder ingevuld kan worden door het bezoeken van kloosters met boeren of door het uitgeven van duurzame pachtcontracten voor grond van het klooster of van de kerk. In vervolgonderzoek kan de rol van de kerk hierin verder verkend worden.
Vrijdag 18 november 2022 is het boek ‘Groen en Solidair, 36 kerken en kloosters in Nederland’ van Elisabeth Hense uitgekomen. In dit boek staat een hoofdstuk over het agro-ecologische erfgoed in kloosters gebaseerd op dit onderzoek. Het boek geeft een mooi beeld van hoe kerken en kloosters in Nederland werken aan duurzame gemeenschappen en hoe zij woorden geven aan dit proces.