Longread
Ons circulaire huishouden in 2050
We moeten streven naar een honderd procent circulair huishouden in 2050, zegt Saskia Visser programmamanager van het programma ‘Naar een circulaire en klimaatneutrale samenleving.’ Dat vereist moeilijke keuzes: wil je vliegen, vlees eten of nieuwe kleding?
Kun je een beeld schetsen van een circulair huishouden in 2050?
‘Dan eten we veel minder dierlijke producten, en de adviezen van de Schijf van Vijf zijn aangepast. We halen ons eten vooral uit de regio en lokale voedselbossen. Dat betekent dat we niet het hele jaar door aardbeien kunnen eten. Voor sommige producten, zoals koffie, zal een wereldmarkt blijven bestaan omdat je die niet hier kan verbouwen. In de supermarkt zijn veel meer verpakkingsvrije producten, die je zelf schept. Plastics zijn biobased en afbreekbaar.
Een nee-nee sticker op je voordeur scheelt zo’n 140 kilo papier afval per jaar
In steden is meer hoogbouw en de sociale cohesie is groter. Mensen hebben bijvoorbeeld een gezamenlijke daktuin waar ze voedsel verbouwen. Woningen zijn zoveel mogelijk klimaatneutraal en bij de bouw is nagedacht over het materiaal. Beton kan je hergebruiken, maar legt geen CO2 vast. We zullen niet alleen zuinig moeten zijn op de grondstoffen die we hebben, maar ook moeten nadenken over alternatieven voor fossiele producten, bijvoorbeeld door te kiezen voor houtbouw.
Helemaal geen afval produceren (dus 100 procent circulair) is onmogelijk, maar veel afval is omgezet in ‘zijstromen’ die nuttig zijn. Deze worden bij je thuis afgehaald en je krijgt een vergoeding voor het recyclen, in plaats van afvalstofheffing. Dat is een manier van omdenken die echt nodig is.’
Als we dat straks willen bereiken, moeten nu handelen, is jouw stelling. Waar kan ik vandaag al mee beginnen?
‘Een van de makkelijkste en effectieve acties, is een nee-nee sticker op je voordeur. Dat scheelt zo’n 140 kilo papier afval per jaar. Ik zou eigenlijk willen dat het omgedraaid werd; dus dat we een sticker plakken als we wél reclame willen ontvangen.
Verder wat simpele dingen; zorg dat de bandenspanning van je auto goed is, dat scheelt brandstof. En wees kritisch op het gebruik van single-use plastics. Uit onderzoek blijkt dat recyclen in de badkamer het lastigst is. Dat komt waarschijnlijk omdat veel mensen een apart prullenbakje in de badkamer hebben dat ze bij het restafval gooien. Shampooflessen en tandpastatubes kun je makkelijk vervangen voor bars en tabletten.
De belangrijkste vraag die je jezelf moet stellen: heb ik dit echt nodig? In plaats van steeds nieuwe dingen te kopen kun je het ook doorgeven. Er zijn genoeg buurtinitiatieven waar je bijvoorbeeld kleding kunt inruilen of boeken kan door geven. Dat is ook nog eens goed voor je portemonnee.’
Wat doe jij in je eigen huishouden om circulair te bereiken?
‘Ik doe een deel van mijn boodschappen bij de verpakkingsvrijewinkel. Maar ook niet dagelijks, omdat dit praktisch erg lastig is. Ik heb mijn vaste fietsrondje langs de bakker die tarwe achter de bakkerij verbouwd, en de biologische winkel. De rest doe ik bij de supermarkt. Ik ga naar Albert Heijn omdat die het best presteert op terugdringen van verpakkingen en ze de verkoop van biologische producten stimuleren via een abonnement met korting. Voor redelijke afstanden pak ik de fiets en probeer zo min mogelijk single-use plastics te gebruiken. Ik eet vegetarisch en mijn gezin doet dat ook minimaal drie keer per week.’
Kan je als individu echt het verschil maken?
‘Ieder stapje is er een. Je kan ook anderen inspireren. Als ik iets deel met vrienden over duurzamer te leven, en hoe blij mij dat maakt, merk ik dat zij erover nadenken en tips vragen en geven. Het hoeft geen zelfopoffering te zijn. Het leven moet wel leuk blijven. Wij hebben bijvoorbeeld een hond, en vrienden confronteren mij daarmee; een huisdier is toch niet duurzaam? Dat klopt. Maar een huisdier brengt zoveel goede dingen. Ieder moet zelf die afweging maken. Als jij heel graag ver weg op vakantie gaat met het vliegtuig, dan moet je dat doen. Maar je moet keuzes maken, en daar horen ongemakkelijk vragen bij.’
Wat voor ongemakkelijke vragen hebben we het dan over?
‘In de duurzaamheidsdiscussie kijken we vooral naar de politiek en het bedrijfsleven, maar nauwelijks naar onze eigen rol. Het meest ongemakkelijke is de realisatie dat niet alles kan. Je moet kiezen: wil ik vliegen, vlees eten of regelmatig nieuwe kleding? Alle drie is sowieso te veel. Hetzelfde geldt voor recycling: zet je tig recyclingbakken in huis, koop je verpakkingsvrij, of betaal je veel belasting voor nascheiding. Nu is het vaak geen van drie. Maar minstens één moet echt gebeuren. Ik denk dat veel mensen zich er überhaupt niet van bewust (willen) zijn dat ze een keuze moeten maken.
Natuurlijk helpt het als de politiek en het bedrijfsleven daarin ondersteunt. Op dit moment is het bijvoorbeeld best een zoektocht naar circulaire of duurzame producten, en er zijn maar weinig verpakkingsvrije winkels.’
Is echt circulair überhaupt haalbaar?
‘Ja. Maar we moeten wel nadenken waar Nederland in gaat investeren. Het kabinet reserveert miljarden om boeren uit te kopen, maar wat wordt het alternatief? Uitkopen van boeren pakt het overschot aan stikstof aan, maar is niet per se een stap naar duurzamere landbouw. Er zijn dan minder koeien in Nederland, maar we importeren nog steeds de soja voor veevoer. We zullen moeten inzetten op een alternatief. Om circulariteit te bereiken zijn systematische veranderingen nodig, dat zie ik niet direct terug in de politieke lijn.
We hebben veel kennis opgedaan die kan bijdragen aan een circulaire toekomst, maar er zijn te weinig prikkels om daar naar te handelen. De economie wordt gedreven door geld en er is voor bedrijven momenteel weinig stimulans. Als bijvoorbeeld duidelijk wordt dat regelgeving aangepast gaat worden, dan zullen bedrijven daar naar handelen. De politiek kan verder perverse prikkels wegnemen. Nu is het bijvoorbeeld veel goedkoper om soja te importeren uit Brazilië dan om de zijstromen uit Nederland te gebruiken. Dat zou kunnen veranderen door importbelasting te heffen. En natuurlijk is dat ingewikkeld, want je moet ook rekening houden met het effect: als Brazilië vervolgens de export naar China verschuift, die lagere milieu eisen stelt, dan pakt dat op wereld schaal uiteindelijk slechter uit voor natuur en milieu. Nederland is geen eiland. Maar het is wel iets waar we over na moeten denken.’
Bekijk de documentaire 'The circular household; How do we live inside our houses?'
De video is Nederlands gesproken.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Welke rol is hierbij weggelegd voor de wetenschap?
‘Technologisch wordt veel meer mogelijk, we ontwikkelen bijvoorbeeld bij WUR een plastic dat oplost in zoutwater, mocht het per ongeluk in zee belanden. Ook hebben we prachtige voorbeelden van Living Labs, waar op lokale schaal wordt geëxperimenteerd met circulaire productie. De vraag is: hoe gaan we die opschalen? Niet alleen in Nederland, maar ook in Europa.
Ik denk dat veel mensen zich er überhaupt niet van bewust (willen) zijn dat ze een keuze moeten maken
Ik verwacht dat de rol van de wetenschap verandert. Wetenschappers maken niet alleen analyses en brengen advies uit. Ze zijn de verbindende factor in dit soort transities. Tussen alle partijen met verschillende belangen, kunnen wetenschappers een neutrale rol innemen en mediëren. We kunnen niet blijven polderen. Vanuit die neutrale rol kan je de ongemakkelijke boodschap, niet alles kan, makkelijker verkondigen.’
Wat is het belangrijkste om die transitie daadwerkelijk te bereiken?
‘Het gedrag van mensen is de sleutel. En hoe vertaalt dat zich naar beleid? Neem de biomassacentrales. Bedoeld om duurzamer energie op te wekken. Maar vervolgens worden er hele bossen voor gekapt. Dat was niet het idee. Het is menseigen om ergens een slaatje uit te willen slaan. Dus hoe stimuleer je dat, zodat je daadwerkelijk het gewenste resultaat bereikt?
Veder denk ik dat we een ingang moeten zoeken bij de jeugd en hen een stem moeten geven. Mijn dochter heeft mij er bijvoorbeeld van overtuigd om vegetarisch te eten. Ik denk dat de jongere generatie anders tegen de problematiek aankijkt, zij moeten ten slotte nog lang met deze aarde doen. We moeten meer bewustwording onder jongeren creëren. Onze maatschappij is gericht op meer, meer, meer. Ik denk dat het belangrijk is om in de opvoeding mee te geven: je hebt alle kansen, maar je kan niet alles tegelijk.
Als we nieuw beleid overwegen, laten we dan een generatietoets doen, om te kijken wat de invloed van dit beleid is, niet alleen voor deze regeerperiode, maar voor toekomstige generaties. Want juist de mensen waar het echt om draait, hebben zelf nog geen stem.’
(Leadfoto: Guy Ackermans)
Circular@WUR
Op de conferentie Circular@WUR april 2022 geeft WUR een overzicht van de nieuwste kennis over een circulaire, biobased samenleving. Deelnemers kunnen de circulaire uitdaging ervaren in masterclasses en inspiratie opdoen door bezoeken aan de meest innovatieve circulaire bedrijven in Nederland.
Relevante, impactvolle keynote speakers geven hun inspirerende visie. Zoals vanuit WUR Imke de Boer en Hans van Meijl maar ook gastsprekers als Jaqueline Cramer (Utrecht Sustainability Institute), Helmut Haberl (University of Natural Resources and Life Sciences Austria) en Bob Hendrix (Chief Commercial Officer at ABN AMRO Investment Solutions Keynote).