Langetermijn-weer-app helpt boeren bij klimaatadaptie

Klimaatconferentie COP27

De jaarlijkse klimaattop wordt al sinds 1995 gehouden en vindt voor de derde keer op het Afrikaanse continent plaats. Fulco Ludwig, hoogleraar Water en Klimaatverandering bij het Wagenings Instituut voor Milieu en Klimaatstudies (WIMEK), is er blij mee: “Door de conferentie in Afrika te houden, krijgen we beter zicht op wat daar de behoeftes zijn. Westerse landen hebben het bij klimaatverandering vooral over het beperken van de uitstoot, de zogeheten klimaatmitigatie. Veel Afrikaanse landen willen juist geholpen worden met klimaatadaptatie, de aanpassingen die nodig zijn ten gevolge van klimaatsverandering.”

Klimaatadaptatie

Ludwig houdt zich bij WIMEK voornamelijk bezig met die klimaatadaptatie. Hij onderzoekt de veranderingen van het klimaat en de gevolgen daarvan voor het leven op aarde. Hij wil weten hoe hij op zo’n manier over klimaatverandering kan communiceren dat het leidt tot actie bij de mensen die het direct raakt. Daarvoor werkt hij aan concrete oplossingen die mensen helpen om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden.

Waterapps

Een aansprekend voorbeeld van zo’n oplossing is de door Ludwig en zijn team ontwikkelde Waterapps, een soort supergeavanceerde Buienradar die gebruikt wordt door boeren in onder meer Bangladesh en Ghana. In die landen wordt door klimaatverandering het weer steeds onvoorspelbaarder: dan regent het weer veel te veel, dan is het opeens wekenlang droog. Voor boeren is dat funest, want zij baseren hun keuzes (wel of niet zaaien, wel of geen mest gebruiken) op dat weer.

Fulco Ludwig licht toe: “Het lastige is dat de weersvoorspellingen zich in die landen vooral richten op de korte termijn, terwijl boeren juist lange termijn voorspellingen nodig hebben. Je wilt bijvoorbeeld zaaien als je weet dat het een paar dagen daarna gaat regenen, want anders sterft het zaad. Mest en pesticiden wil je daarentegen juist gebruiken als het gegarandeerd even niet regent, anders spoelen alle werkzame stoffen weg. Op die manier kunnen boeren hun grondstoffen effectief inzetten en veel onnodige kosten besparen. Onze Waterapps voorspelt het weer op de langere termijn. Dat is voor de boeren heel belangrijk. Hoe eerder ze weten wat eraan komt, des te beter kunnen ze zich voorbereiden.”

Inheemse kennis en wetenschappelijke data

Waterapps maakt gebruik van meteorologische weerdata en integreert die met inheemse kennis van de boeren zelf. “De boeren daar hebben allerlei lokale manieren om het weer te voorspellen”, legt Ludwig uit. “Vooral de aanwezigheid van bepaalde insecten en het gedrag van sommige vogels hebben een voorspellende waarde. Ook zijn er wolkentypes of een verandering in luchtdruk die weersverandering aangeven, net als hoe de zon en de maan eruitzien. Eerst geloofde ik dat niet, maar voor sommige indicatoren konden we een wetenschappelijke verklaring vinden. En door zulke elementen mee te nemen in de weersvoorspelling, kregen de boeren meer vertrouwen in onze app.”

Samen met de boeren

In het Waterapps-project wordt dus nauw samengewerkt met de boeren zelf. Ook worden er lokale landbouwwoordvoerders waar de boeren vertrouwen in hebben betrokken bij het project. Als zij Waterapps aanraden, dan moet het wel kloppen, is de redenering. Daarnaast zijn er Facebook- en WhatsApp-groepen opgezet waarmee de boeren met elkaar in contact staan en vragen kunnen stellen aan de lokale landbouwwoordvoerder. Ludwig: “Dat zijn hele concrete vragen: Is het morgen goed weer om te gaan mesten? Gaat het regenen? Moeten we al gaan oogsten? Via zo’n discussiegroep beslissen we met elkaar wat we gaan doen. Wij leggen het niet op, we beslissen het samen met de boeren. Daarmee krijgen ze vertrouwen in het systeem en in de meteorologische gegevens. Dat hadden ze voorheen niet omdat ze informatie vanuit de overheid wantrouwen.”

Trainingen

De boeren krijgen via lokale weather schools trainingen waarin ze leren hoe ze de app moeten gebruiken. “Een app alleen werkt niet, er moet altijd training bij”, stelt Ludwig. “Boeren moeten leren om beslissingen te nemen op basis van de informatie en begrijpen wat de onzekerheden zijn. De app was voor de boeren in Bangladesh bijvoorbeeld eerst te ingewikkeld, met percentages. Daar konden zij geen acties aan verbinden. We hebben daarom trainingen gegeven en de betrouwbaarheid vertaald naar kleurcodes.”

Cycloon

Dat het werkt, toont hij aan met een concreet voorbeeld. “Op een gegeven moment was er een cycloon in aantocht, en de gebruikelijke weersvoorspelling in Bangladesh signaleert die drie dagen vooruit. Dat is eigenlijk te kort dag om te reageren. Dankzij een beter model zagen wij de storm zeven dagen van tevoren aankomen. De gemeenschappen waar we mee samenwerkten, werden gewaarschuwd, en ze begonnen direct maatregelen te nemen, zoals bomen en takken verwijderen, vee en voer binnenhalen, voor het geval de omgeving overstroomt. Er werd naar onze voorspelling geluisterd, omdat ze ons kenden. Als we alleen een app of sms-dienst hadden aangeboden, hadden we dat niet bereikt.”

The WATERAPPscale project in Bangladesh

- Het social media element kan niet getoond worden - controleer uw instellingen

Financiering

Waterapps is een aansprekend voorbeeld van een oplossing gericht op klimaatadaptatie. Terugkomend op de Klimaatconferentie merkt Fulco Ludwig op dat het voor arme landen veel makkelijker is om geld te krijgen voor mitigatie dan voor adaptatie: “De ‘return on investment’ van adaptatie is veel moeilijker aan te tonen. Zonnepanelen en windmolens kun je zien en de opbrengst is heel concreet. Maar wat een opleidingsprogramma voor een miljoen boeren uiteindelijk oplevert, is veel moeilijker in cijfers uit te drukken”.

Blijvend gebruik

De grote uitdaging voor de komende jaren is hoe de app, inclusief de trainingen, duurzaam gebruikt blijft worden. Ludwig: “Ons doel is dat lokale overheden en bedrijven de apps en de trainingsprogramma’s uiteindelijk overnemen en verder gaan uitbreiden. We hopen natuurlijk dat Waterapps door steeds meer boeren gebruikt gaat worden. Dat de mensen die willen veranderen, het overdragen op hun omgeving en volgende generaties. Er is nog een wereld te winnen”.