Hoe rationeel ben jij?

Één van de basisveronderstellingen uit de klassieke economische theorie is dat mensen zich egoïstisch en rationeel gedragen. Gedragseconomen onderzoeken wat er gebeurt wanneer deze basisveronderstelling losgelaten wordt en men gaat kijken naar hoe mensen zich werkelijk gedragen. Het blijkt dat mensen zich veel minder egoïstisch en rationeel gedragen dan de theorieën veronderstellen.

In 2002 wonnen de Amerikaanse onderzoekers Vernon Smith en Daniel Kahneman de Nobelprijs voor de Economie voor hun baanbrekende werk op dit gebied. In zijn onderzoek naar marktwerking vond Smith dat het Engelse veilingsysteem met oplopende prijzen tot een hogere eindprijs leidt dan het systeem met aflopende prijzen zoals dat bijvoorbeeld in Nederland gebruikt wordt. Kahneman introduceerde psychologische elementen in de economische wetenschap en introduceerde hiermee de term psychologische economie binnen de experimentele economie. Één van zijn bevindingen was dat mensen zich heel anders gaan gedragen wanneer er verlies dreigt te ontstaan. Veel mensen vinden financieel verlies namelijk dermate vervelend dat ze elke vorm van rationeel gedrag vergeten en onlogisch gaan handelen.

Algemene bronnen

  • Doen wij genoeg psychologie in het risico management?
    Een artikel uit 2003 van Drs. C.J. Coumou over het werk waarmee Daniel Kahneman zijn Nobelprijs won. Het artikel behandelt Kahnemans werk aan rationaliteit binnen het menselijk handelen en zijn bijdrage aan het vakgebied der risicomanagement.
  • Economie en Psychologie
    Een artikel uit 2002 van Eric van Damme (Universiteit van Tilburg). Het artikel gaat over het werk van Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman en behandelt onder andere de volgende vragen:
    - Wat hebben economie en psychologie met elkaar te maken?
    - Leidt concurrentie tot “the survival of the smartest”?
    - Waarom wint een psycholoog de Nobelprijs voor de economie?
    - Waarom zijn aandelenkoersen zo beweeglijk?
  • Rationality and choices in economics: behavioral and evolutionary approaches
    Een kritische kijk op rationaliteit vanuit een gedrags- en evolutionair perspectief (in het Engels)
  • Rekenen met Gigerenzer
    Boekbespreking door Harald Merckelbach van het boek 'Calculated risks: How to know when numbers deceive you’ van Gerd Gigerenzer. De boekbespreking verscheen in 2002 in het tijdschrift Skepter. Het boek gaat over de bevindingen van Tversky en Kahneman dat veel mensen, onder wie ook specialisten als artsen, slecht zijn in het interpreteren van kansen. Hiermee waren zij de grondleggers van de psychologie van de cognitieve vertekeningen ('cognitive biases'). Deze tak van psychologie onderzoekt hoe mensen zich gedragen wanneer ze keuzes moeten maken in situaties die een taxatie van kansen vereisen.

Hoe komt een individu tot zijn of haar keuze?

Gebruik interviews om te onderzoeken hoe verschillende personen onder gelijke omstandigheden tot bepaalde keuzes komen.

Bronnen
  • Behavioral finance, of de psychologie van de belegger
    Een artikel uit 2001 van Philippe de Brouwer (Fortis Investment Management).
    Men raakt er steeds meer van overtuigd dat beleggen niet louter een rationeel gebeuren is, gebaseerd op een analyse van ‘fundamentals’ als rente, winst of marktevolutie. Ook niet-rationele factoren als zelfoverschatting, kuddegeest en beperkt perceptievermogen beïnvloeden beurskoersen. Dit artikel brengt deze ‘duistere’ aspecten van het beleggersgedrag aan het licht.
  • Mensen minimaliseren verlies
    Alforto is een onafhankelijke instantie die bedrijven ondersteunt in het opzetten van heldere besturingsconcepten en het overbrengen van deze concepten op het personeel. Op hun website staan veel voorbeelden van de invloed van irrationeel menselijk handelen op allerlei gebieden. Voorbeelden variëren van de mate van rationeel handelen bij beurskoersen in het Westen tot het effect van verschillen tussen mannen en vrouwen op hun relaties.
  • Game theory
    Een Engelstalige website met alles wat je altijd al had willen weten over speltheorie.

De invloed van bezitsneiging

Bezitsneiging houdt in dat iemand meer waarde hecht aan zijn eigen bezittingen dan men rationeel gezien zou verwachten. Hij wil zijn bezit niet snel ruilen tegen iets anders wat rationeel gezien meer waard is. Is dit effect psychologisch te verklaren? Of is er een economische verklaring voor? Duik in de discussie die de wetenschappelijke wereld al jarenlang bezighoudt en waar nog steeds veel onderzoek naar gedaan wordt.

Bronnen