Actualisatie teeltvoorschriften wratziekte : Inventarisatie expert-kennis op basis van interviews

Samenvatting

Het huidige teeltvoorschrift voor wratziekte stamt uit 1990. In deze teeltvoorschriften staat onder andere dat voor wratziekte pathotype 18 een zogenaamd wratziekte-kerngebied moet worden ingericht met een radius van 1 km. Verschillende ontwikkelingen hebben aanleiding gegeven om te overwegen of het teeltvoorschrift voor wratziekte (en in het bijzonder de 1 km radius regel) geactualiseerd dient te worden. Deze ontwikkelingen zijn de volgende: (1) Toegenomen gebruik van groenbemesters/rustgewassen, (2) weinig (partieel resistente rassen tegen nieuw pathotype 38, (3) nieuwe Europese richtlijn quarantaineorganismen (Uitvoeringsverordening (EU) 2022/1195) welke specifiek stelt dat een bufferzone dient te worden ingesteld gebaseerd op de wetenschappelijke kennis van de biologie van het organisme. In recente jaren (2018/2019) is veel moleculair (genetisch) onderzoek verricht aan Synchytrium endobioticum, de veroorzaker van wratziekte. Zo is de genetische diversiteit en populatiestructuur, alswel als een aantal avirulentie- (Avr) en resistentie- (R) genen in kaart gebracht. Hieruit blijkt onder meer dat door selectiedruk de virulente van wratziekte-isolaten kan toenemen, en dat op basis van de mogelijke combinaties van virulentiegenen er veel meer mogelijke pathotypen zijn dan de momenteel gehanteerde 40. Op het vlak van moleculaire detectie wordt er gewerkt aan moleculaire pathotypering (het bepalen van het pathotype op basis van genetische informatie. Hiervoor wordt onder andere samengewerkt met een Canadese onderzoeksgroep op het gebied van een ‘machine learning tool’, die het moleculair pathotyperen op termijn zal vergemakkelijken. Kortom, er is in recente jaren veel moleculair onderzoek verricht aan wratziekte waardoor er veel kennis over het organisme is bijgekomen. Met name voor moleculaire detectie en pathotypering blijft dit type onderzoek echter nodig om ook in de toekomst wratziekte het hoofd te kunnen bieden. Wat betreft de verspreiding van wratziekte via aardappels (inclusief gewasresten) en grond zijn met name de kopakkers, waarop de geoogst aardappels vaak van verschillende percelen op hopen worden gelegd voor het ophalen, een aandachtspunt. De kennis van verspreiding van wratziekte via de wind is beperkt, maar speelt waarschijnlijk een kleine rol aangezien het grote aantal omstandigheden dat gunstig moet zijn voor verspreiding buiten de 1 km radius. Over de verspreiding via water en waterwegen is weinig bekend, maar er zijn wel veel zorgen over omdat rustsporen van wratziekte in water zeer lang vitaal kunnen blijven. In hoeverre deze rustsporen, al dan niet met het schonen van de sloten, via sedimenten of irrigatie op akkers terechtkomen is niet bekend. De bevraagde experts zouden graag zien dat de mogelijke verspreiding van wratziekte via wind en water verder wordt uitgezocht en geven aan dat moleculair onderzoek (pathotypering en detectie) een doorlopend aandachtspunt blijft. Daarnaast dragen zij verschillende suggesties aan voor aanvullende beheersingsstrategieën, waaronder de rol van niet-aardappel waardplanten en de inzet van (zeer) zwak vatbare aardappelrassen. Deze laatste twee punten krijgen ook aandacht in de PPS ‘Grip op Wratziekte’. De bevraagde experts pleitten ook voor een meer gebiedsgerichte aanpak (in plaats van een perceel specifieke aanpak, red.). De 1 km radius blijkt niet wetenschappelijk onderbouwd te zijn, en is ten tijde van de eerste introductie van het destijds nieuwe pathotype 18 ingevoerd om een snelle verspreiding te kunnen beperken. Dat had tot gevolg dat de focus op de directe omgeving van nieuwe besmettingen kwam te liggen. Momenteel is er behoefte aan een wetenschappelijke onderbouwing voor de 1 km radius, en daardoor behoefte aan inzicht over de verspreidingsparameters binnen de verschillende kanalen (aardappelen, grond, water en wind). In afwachting van inzichten over de verspreiding via bovengenoemde kanalen, kan volgens de experts uit voorzorg de 1 km radius regel het beste gehandhaafd blijven.