Klimaatrisico’s en kansen in de open teelten

Samenvatting

In de publiek private samenwerking (PPS) Klimaatadaptatie in de open teelten wordt doormiddel van onderzoek en expirimenten getracht om de gevolgen van klimaatverandering op de akkerbouw beheersbaar te houden. Dit rapport zet de te verwachten klimaatveranderingen op een rij en toont hoe deze veranderingen de akkerbouw in Nederland zal gaan beïnvloeden. Dat wordt gedaan aan de hand van de vier klimaattrends die globaal de klimaatveranderingen schetsen; Het wordt warmer, het wordt droger, het wordt natter, de zeespiegel stijgt/verzilting. Er wordt in detail ingezoomd op de kwetsbaarheden van de volgende grote akkerbouwgewassen; aardappel, wintertarwe, suikerbiet, zaai-ui en peen. De kwetsbaarheden per gewas zijn in kaart gebracht door een systematisch literatuuronderzoek en inzichten vanuit expertkennis. Hieruit komt naar voren dat het groeiseizoen voor de geselecteerde gewassen door een verwachte hogere gemiddelde temperatuur wordt verlengd. Een toename van natte omstandigheden door klimaatverandering in het voor- en najaar zullen dit positieve effect verminderen door effecten zoals kluitvorming en bodemverdichting. Door een toename van de temperatuur kunnen er meer problemen ontstaan met ziekten en plagen, zo zijn de omstandigheden voor insecten om te overwinteren gunstiger. Met name onder de W-klimaatscenario’s nemen de kansen op droogte toe. Voor aardappel kan droogte, in combinatie met hitte, voor meer problemen zorgen met doorwas. Bij de zaaiui zullen de opbrengsten mogelijk stagneren doordat hogere temperaturen en droogte de groeiperiode verkorten. Daarnaast kunnen een toenemend aantal droge periodes meer problemen geven met schimmels zoals Fusarium en Valse meeldauw. Peen kan door de hogere temperaturen meer problemen krijgen met wortelvlieg en de wortelmineervlieg. Voor wintertarwe neemt het risico van schade door strenge vorst af. Ook wordt er eerder aan de temperatuursom voldaan waardoor er eerder geoogst kan worden. Voor suikerbiet neemt het risico van aantasting aan de jonge plantjes door vorst in het voorjaar af, echter neemt het risico’s van ziekten plagen naar verwachting toe. Wat betreft verzilting zijn met name aardappel, ui en peen kwetsbaar, terwijl dat voor suikerbiet en wintertarwe minder het geval is. Op basis van de eerst resultaten van de experimenten met klimaatadaptatiemaatregelen die in deze PPS onderzocht worden, aangevuld met literatuur, zijn factsheets ontwikkeld. Deze factsheets tonen eenduidig de effectiviteit op het inspelen op de klimaattrends en de toepasbaarheid in termen van kennis, kosten en grondsoort van deze adaptatiemaatregelen. De factsheets zijn los beschikbaar, maar zijn ook in dit rapport toegevoegd. De volgende maatregelen zijn geëvalueerd: Duurzaam opheffen van ondergrondverdichting, groenbemesters, Optimale vochtvoorziening in zetmeelaardappelen, Erosiestoppers, Breedspoor, en Transformer. De meeste van deze maatregelen zijn effectief op de klimaattrends het wordt droger en het wordt natter, omdat ze het water- en bodembeheer verbeteren op het boerenbedrijf. Voor het opstellen van de factsheets is gebruikt gemaakt van de kennis en ervaringen van de andere werkpakketten in de PPS.