Lumbricus – het kennisprogramma voor een klimaatrobuust bodem- en watersysteem

Het programma Lumbricus levert een bijdrage aan het oplossen van de huidige bodem- en waterproblematiek van de hogere zandgronden. En de problemen die op ons af komen als gevolg van het veranderende klimaat.

Hoge zandgronden in Nederland, met zowel Oost- als Zuid-Nederland

De hoge zandgronden kennen een aantal lastige problemen als het gaat om het functioneren van het bodem- en watersysteem. Daar waar een groot deel van Nederland van water voorzien kan worden vanuit het hoofdwatersysteem (grote rivieren en IJsselmeer), is dat voor de hoge zandgronden maar beperkt of niet mogelijk. Het overgrote deel van de hoge zandgronden moet het doen met het water ‘dat er is of valt’. De bronnen voor zoetwater zijn daarmee anders dan in laag-Nederland en daarmee ook de manier hoe hier mee om te gaan. Het programma Lumbricus loopt van 13 december 2016 tot 31 december 2020; enkele deelprojecten zijn reeds in het najaar van 2016 gestart.

Onderlinge samenhang kennisontwikkeling

Als we de problemen van toenemende water extremen, bodemdegradatie, nutriëntrijke waterlichamen en fragmentering van governance niet in samenhang aanpakken dan zal de veerkracht van het bodem- en watersysteem in de toekomst verder afnemen en neemt het risico op serieuze schade en misschien zelfs rampen toe. Deze opgave vraagt om kennisontwikkeling en innovaties voor werkbare en klimaatrobuuste oplossingen. In het programma Lumbricus worden bestaande concepten doorontwikkeld en getest in de praktijk. Ook worden nieuwe instrumenten, tools en concepten ontwikkeld, toegepast en verbeterd. Daarmee zorgt het programma Lumbricus voor valorisatie en draagt bij aan vernieuwend, integraal bodem- en waterbeheer.

Proeftuinen

Vanwege het belang van een geïntegreerde aanpak op stroomgebiedsniveau vinden de activiteiten en maatregelen plaats in twee proeftuinen respectievelijk in Oost-Nederland en Zuid-Nederland. Er is specifiek gekozen voor deze proeftuinen omdat de waterschappen en de partners hier de komende jaren complexe opgaven hebben te realiseren. Dit betekent dat er forse investeringen plaatsvinden en er een grote dynamiek ontstaat die vraagt om een integrale aanpak en innovaties.

Omdat de deelgebieden binnen de proeftuinen duidelijk fysisch verschillen (bodem, water en landgebruik) kan een breed scala aan opties onder verschillende omstandigheden worden onderzocht. Zodoende zal Lumbricus bijdragen aan generieke oplossingen en methoden die overdraagbaar zijn naar andere locaties.

Thema’s

Hoewel binnen het programma Lumbricus de integrale benadering voorop staat is er vanuit praktische overwegingen onderscheid gemaakt in vier thema’s:

Bewuste Bodem, dat zich richt op de bodem als sleutel in vocht- en nutriëntenvoorziening voor landbouw en natuur en op duurzaam bodem- en waterbeheer voor een gezonde bodem in relatie tot gebruiksfuncties;

Wellend Water, dat zich richt op het optimaliseren van de waterhuishouding van een stroomgebied waarbij alle wateropgaven in samenhang worden aangepakt;

Boeiende Beekdalen, dat zich richt op de optimale benutting van natuurlijke processen voor ontwikkeling en beheer van beken (en kleine rivieren) en beekdalgronden binnen het hydrologische beïnvloedingsgebied;

Goede Governance, dat zich richt op de governance vragen die een rol spelen om te komen tot een klimaatrobuuste inrichting van het bodem- en watersysteem.

(N.B. WEnR is betrokken bij alle vier de thema’s en DOW bij Boeiende Beekdalen; Mirjam Hack is de trekker van het thema Bewuste Bodem en Erik van Slobbe van Boeiende Beekdalen)

De vier thema’s in samenhang met de proeftuin