Grondwateratlas voor bestrijdingsmiddelen

Aanleiding project

Het ontbreekt in Nederland aan een instrument dat een overzicht geeft van het geheel van alle monitoringsresultaten van bestrijdingsmiddelen in het grondwater. Als gevolg heeft het Ctgb bij de toelatingsbeoordeling van gewasbeschermingsmiddelen onvoldoende toegang tot gegevens over het vóórkomen van bestrijdingsmiddelen in grondwater. In opdracht van het Ministerie van EZ ontwikkelt Alterra in samenwerking met RIVM de atlas voor bestrijdingsmiddelen in het grondwater. De eerste versie van de atlas is primair bedoeld voor gebruik in de toelatings-beoordeling door het Ctgb. Vewin is via de Klankbordgroep betrokken bij dit BO-project en wil graag de monitoringsresultaten van de drinkwaterbedrijven bij het Ctgb leggen. Zij heeft in 2016 een aparte opdracht aan Alterra gegeven om de overdracht van gegevens van waterbedrijven die grondwater gebruiken voor drinkwaterproductie in goede banen te leiden. Acht waterbedrijven participeren in dit Vewin-project. De overdracht van gegevens gaat gepaard met intensieve samenwerking tussen de waterbedrijven en de ontwikkelaars van de atlas. De systemen voor opslag en beheer van gegevens verschillen per waterbedrijf en zijn nog niet eerder op deze manier met elkaar gecombineerd. De ontwikkelaars van de atlas zijn verantwoordelijk voor het bewaken van de kwaliteit en de consistentie van het geheel van alle gegevens in de atlas. Zodra de eerste versie van de atlas in gebruik is genomen komt de vraag hoe het instrument up to date kan blijven. Om hierin te kunnen voorzien is een aanvulling op het Vewin-project nodig. Dit projectvoorstel levert een aantal aanvullende producten voor de waterbedrijven die als bronhouder in de toekomst gegevens willen leveren voor de atlas.

Doel van het project

Vewin en de waterbedrijven hebben de wens uitgesproken dat periodieke updates van de atlas in de toekomst beduidend minder kosten met zich meebrengen dan de eerste overdracht van meetnetgegevens en resultaten. Zij zien het Vewin-project vooral als een éénmalige investering. Het doel van de samenwerking is om de overdracht van gegevens van waterbedrijven naar de atlas te borgen en om een efficiënt verloop van dit proces mogelijk te maken. Het tweede doel is om de bekendheid van het instrument buiten de drinkwatersector te vergroten.

Dit onderzoek draagt direct bij aan de beleidsdoelen om de kwaliteit van het grondwater duurzaam te beschermen en om een breed middelenpakket voor de land- en tuinbouw te behouden. Het gebruik van een hoogwaardig instrument als deze grondwateratlas in de toelatingsbeoordeling leidt op de lange termijn tot minder sluitingen van kwetsbare winningen en indirect tot minder gebruik van oppervlaktewater voor de productie van drinkwater. Uiteindelijk draagt dit onderzoek bij aan een betere kwaliteit van zowel grond- als oppervlaktewater.

Geplande acties

Het project resulteert in een protocol en een tool voor gebruik door de bronhouders. In het protocol wordt de werkwijze beschreven die in 2016 is gevolgd om de gegevens die afkomstig zijn uit de systemen van de waterbedrijven (en van de laboratoria waarmee deze bedrijven samenwerken) te bewerken, zodat deze voldoen aan de specificaties van de atlas. Per bronhouder wordt vastgelegd welke keuzes zijn gemaakt bij het selecteren van meetlocaties, meetrondes en parameters/stoffen. De bronhouders krijgen de beschikking over een Input Validator die dient als hulpmiddel bij de technische validatie en als tijdelijke opslag van over te dragen gegevens.

Toekomstige updates leiden tot de release van nieuwe database versies. Alterra draagt hierbij verantwoordelijkheid voor de bewaking van de kwaliteit en de consistentie van het geheel van alle gegevens in de atlas. Ook de Input Validator valt onder versiebeheer van de atlas. Vewin en Alterra bespreken hoe in de periode vanaf 2017 de samenwerking rond toekomstige updates kan worden georganiseerd en hoe de benodigde inzet van Alterra en RIVM kan worden gefinancierd.

Verwachte resultaten

Het TKI-project is een aanvulling op het lopende Vewin-project en leidt tot de volgende resultaten;

1. Een protocol voor de reguliere overdracht van gegevens van waterbedrijven naar de atlas voor bestrijdingsmiddelen in het grondwater (Alterra rapport)
2. Een tool voor de bronhouder om bij updates nieuwe en/of aanvullende gegevens te valideren. Met deze Input Validator kan de bronhouder zelf de geldigheid van de gegevens toetsen aan de hand van het protocol (identificatie van stoffen, en relaties tussen stoffen, range, format, domein en andere specificaties).
3. Disseminatie Rond het tijdstip van de release wordt via de vakbladen en andere kanalen publiciteit gegeven aan de atlas. Een artikel in H2O over de eerste versie van de atlas voor bestrijdingsmiddelen in grondwater. In potentie is het instrument ook voor andere beleidsdoelen te gebruiken. Het artikel gaat tevens in op perspectieven in brede zin, zoals de mogelijkheden van de atlas voor gebruik door andere groepen gebruikers cq. ondersteuning van andere beleidsdoelen.
4. In samenwerking met Vewin feedback vragen van de waterbedrijven over het proces, het gebruik van de atlas en bijbehorende tools. Dit verwerken in toekomstige updates met nieuwe gegevens van waterbedrijven, en in voorstellen voor nieuwe functionaliteit (periode vanaf 2017).

Innovativiteit

Het ontbreekt aan een instrument dat een actueel beeld geeft van het vóórkomen van werkzame stoffen en afbraakproducten van bestrijdingsmiddelen in het grondwater in Nederland. De atlas voorziet in deze lacune en maakt het mogelijk om guidance te ontwikkelen voor de beoordeling door het Ctgb. In potentie is het instrument ook voor andere beleidsdoelen te gebruiken, zoals het duurzaam gewasbeschermingsbeleid, KRW-rapportages, besluitvorming over monitoring-programma’s. Het instrument kan bijvoorbeeld analyses faciliteren die gericht zijn op een doelmatiger bemonstering. In de toekomst zijn er mogelijkheden om aan te sluiten bij de basisregistratie voor de ondergrond/BRO en om te voorzien in de vraag naar varianten voor de meetresultaten van andere stofgroepen in het grondwater die (deels) van dezelfde meetnetten afkomstig zijn (nitraat, nieuwe stoffen).

Valorisatie

Dit onderzoek en de samenwerking tussen Vewin en Alterra zijn specifiek gericht op het borgen van een routinematige update van de atlas voor bestrijdingsmiddelen in het grondwater. In aanvulling op het initiatief tot het BO-project en het Vewin-project leidt dit onderzoek tot een blijvende betrokkenheid van Alterra bij de ondersteuning van het beleid ter bescherming van de drinkwaterfunctie van het grondwater. Op de lange termijn kan dit leiden tot minder sluitingen van kwetsbare winningen en indirect tot minder gebruik van oppervlaktewater voor de productie van drinkwater. De atlas maakt het mogelijk om de toelatingsbeoordeling verder te verfijnen cq. wetenschappelijk te onderbouwen en draagt hiermee bij aan het behoud van een breed middelenpakket voor de land- en tuinbouw.