Verschillende perspectieven op natuur

Hoe waarderen we de natuur? Die vraag is niet gemakkelijk te beantwoorden. Ieder van ons waardeert en beleeft de natuur op zijn eigen manier. De verschillen in onze ervaringen, gevoelens en interesses bepalen onze houding tegenover de natuur en dus ons dagelijks handelen. Natuurbehoud vereist erkenning en overbrugging van die perspectieven en houdingen. Specifiek binnen dit thema is de vraag: hoe kun je de vele verschillende waarden van de natuur tastbaar maken? Manieren die verder gaan dan een beperkte monetaire waarde van de natuur, om de meer immateriële waarden van de natuur te erkennen - zoals de blijdschap om wilde dieren te zien of het serene gevoel van een fris bos of weiland. Dit zijn precies de waarden die ons mensen meer betekenis en doel geven en verder gaan dan simpelweg overleven.

Mensen begrijpen en waarderen de natuur op veel verschillende manieren. Deze verschillende perspectieven, waarden en belangen beïnvloeden elkaar en bepalen de dagelijkse handelswijzen en beslissingen. Toch wordt er in de wetenschap en in beleid zelden rekening gehouden met deze verschillende natuuropvattingen, wat vaak beperkingen heeft voor de manier waarop mensen zich bezig kunnen houden met natuurbehoud en duurzaam gebruik van de natuur vanuit hun eigen perspectieven en behoeften. De expliciete erkenning van meervoudige natuurwaarden is een opkomend onderwerp in de wetenschap, omdat deze waarden bepalen hoe we onderzoek en beleid vormgeven, en daarmee uiteindelijk de aanbevelingen en beslissingen die worden genomen over hoe natuurlijke hulpbronnen moeten worden beheerd.

Het erkennen van deze verschillende waarden vereist een verbreding van onderzoekskaders, definities, statistieken, methodologieën en oplossingen, evenals de manier waarop de wetenschap zich verbindt met gemeenschappen en beleidsmakers.

Intrinsieke en instrumentele waarden

In het algemeen zijn er twee soorten waarden die worden toegekend aan de natuur en de redenen voor het behoud ervan:

  1. Intrinsieke waarden, waarbij de natuur waardevol is omwille van zichzelf. In deze visie krijgt de natuur haar eigen bestaansrecht, zonder dat ze van nut hoeft te zijn voor de mens. "De natuur heeft een eigen bestaansrecht zonder negatief beïnvloed te worden door de mens." WUR's Law for the Living Environment-groep bestudeert natuurrechtelijke benaderingen en de mogelijkheden om rechten te geven aan rivieren, bergen of bomen. Landen als Ecuador hebben grondwettelijk erkende natuurrechten, die vaak nauw verweven zijn met het geven van rechtsbescherming aan inheemse volkeren voor hun grondgebied en culturele identiteit.
  2. Instrumentele waarden, waarbij gekeken wordt naar de gebruikswaarde van de natuur voor mensen. Wat heeft de natuur de mens te bieden en hoe kunnen we er het beste van maken? "We hebben de natuur nodig voor voedsel, vruchtbare grond, schoon water, bouwmaterialen en medicijnen." Voorbeelden van WUR-onderzoek naar instrumentele waarden van de natuur zijn het vele werk op het gebied van ecosysteemdiensten, onze bijdrage aan het System of Environmental-Economic Accounting (SEEA) van de Verenigde Naties, of het werk aan natuurpositieve bedrijfsmodellen voor boeren of voor toerisme.

Relationele waarden

Een derde categorie van waarden - relationele waarden - is lang verwaarloosd in onderzoek, maar krijgt nu meer aandacht. Relationele waarden, ook vaak bioculturele waarden genoemd, zijn die waarden die bijdragen aan wederkerige relaties tussen mensen en de natuur, en tussen mensen onderling via de natuur - wat gedrag stimuleert zoals zorg, sociale binding, sociale identiteit en verantwoordelijkheid. Relationele waarden, zoals die van lokale gemeenschappen en inheemse volken, worden beschouwd als bijzonder belangrijk voor het mobiliseren van collectieve actie voor een wenselijke natuurtoekomst.

Wetenschappers van Wageningen University & Research onderzoeken in toenemende mate deze relationele aspecten van maatschappelijke uitdagingen. Hoe kun je spanningen verkennen, de dialoog aangaan en machtsverhoudingen doorbreken? En hoe kun je nieuwe manieren van leren en besluitvorming verankeren in de samenleving?

Uitgelichte verhalen