Biodiversiteit, landbouw en voedsel
Terwijl we worstelen met de vraag hoe we onze groeiende wereldbevolking van voedsel kunnen voorzien, groeit de aandacht voor de rol van biodiversiteit in landbouw en voedselsystemen. Diverse genen, soorten en ecosystemen zijn nodig voor het voortbestaan van voedselgewassen. Daarnaast hebben landbouw en voedselverwerking grote impact op biodiversiteit. Daarom kijkt Wageningen University & Research (WUR) naar manieren waarop we voldoende voedsel kunnen verbouwen zonder dat dit ten koste gaat van onze planeet.
WUR verricht wereldwijd toonaangevend onderzoek naar biodiversiteit, landbouw en voedsel. Onze voedselsysteembenadering onderkent de vele onderlinge verbanden tussen landbouw, biodiversiteit, klimaatverandering, water, gezondheid en mensen. WUR wil de rol van biodiversiteit in deze voedselsysteembenadering vergroten en zo een 'thought leadership' creëren dat bijdraagt aan het transformeren van onze voedselsystemen tot natuurinclusieve, eerlijke en gezonde productieketens.
In het verlengde Strategisch Plan van 2022-2024 is ‘Biodiversity-positive food systems’ dan ook aangewezen als een van de investeringsthema’s waarop vernieuwend fundamenteel onderzoek zal worden verricht.
De landbouw en veeteelt van de toekomst kan er heel anders uit gaan zien, als we meer gaan werken met de natuur, in plaats van ertegenin.
Biodiversiteit in voedselketens
De FAO (2019) stelt dat van de ongeveer 6000 plantensoorten die verbouwd kunnen worden als voedsel, slechts een handvol (9) gewassen 66% van ons dieet bepaalt. Die homogene gewassen nemen meer dan 90% van het wereldwijde landbouwoppervlak in beslag. Dat is een kwetsbare basis van het voedselsysteem, zeker als je bedenkt dat ziektes en klimaatverandering een groeiende bedreiging vormen. Daarom is het belangrijk dat die basis wordt verbreed met meer soorten, genetisch diversere en veerkrachtige soorten en meer afwisseling tussen soorten op akkers en graslanden. Strokenteelt en genenbanken zijn voorbeelden van manieren om biodiversiteit te waarborgen en te vergroten.
Als we meer diverse gewassen willen verbouwen, zijn er aanpassingen in de productieketen nodig. Strokenteelt vraagt bijvoorbeeld om andere (varianten van) gewassen, die goed naast elkaar kunnen groeien. Boeren moeten ook nieuwe manieren van oogsten ontwikkelen, wanneer verschillende soorten gewassen een akker delen. De kwaliteit van gewassen kan fluctueren tussen stroken en de hoeveelheden per batch zijn kleiner. Hoe zorg je dan voor een effectieve en veilige voedselverwerking? WUR-onderzoekers kijken naar die vraagstukken van oogsten, opslag, verwerking en acceptatie van nieuwe voedingsmiddelen door de consument. De expertise van WUR richt zich daarnaast op het opschalen van succesvolle initiatieven van het veld of de boerderij naar regio’s.
- Lees ook: 'Transitie duurzame akkerbouw krijgt impuls dankzij onderzoeksbeurs van 10 miljoen euro'
- FAO: Framework for Action on Biodiversity for Food and Agriculture (2022)
Natuurinclusieve landbouw
Naast het verzekeren van voedselzekerheid werkt WUR ook aan het natuurinclusiever en regeneratiever maken van landbouw en veeteelt. We ontwikkelen en testen verschillende vormen van agrarisch natuurbeheer. Boeren kunnen bijvoorbeeld bloeiende akkerranden langs hun percelen planten, die insecten aantrekken die vervolgens weer plagen bestrijden. Door andere manieren van grond bewerken en graslandbeheer beschermen we bodembiodiversiteit en weidevogels. En onze waterexperts adviseren bij het verbeteren van de waterkwaliteit in agrarisch gebied. Op onze proeftuinen in Lelystad en Wageningen vinden verschillende experimenten plaats om 'de landbouw van de toekomst' te optimaliseren.Het principe van kringlooplandbouw is dat plantaardige en dierlijke productieketens slim aan elkaar worden geknoopt, waardoor je optimaal gebruik kunt maken van de aanwezige grondstoffen. Zo beperk je de impact van landbouw op biodiversiteit en klimaat.
Niet alleen de methoden, maar ook bedrijfsvoering, criteria en verdienmodellen voor de boeren zijn belangrijk in ons onderzoek. WUR heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van de Biodiversiteitsmonitor, een instrument dat de prestaties van akkerbouwers voor biodiversiteit meetbaar en inzichtelijk maakt, op basis waarvan boeren financieel beloond kunnen worden.
Uitstoot van stikstof beperken
Stikstof komt voor in meststoffen en vormt voeding voor planten. In Nederland slaat er teveel stikstof neer in natuurgebieden. Planten die niet zoveel stikstof kunnen verwerken verdwijnen. Daardoor neemt de diversiteit aan plantensoorten af en treden ook effecten op in de vogelstand en andere fauna. Wageningse onderzoekers zetten zich in om tot oplossingen te komen voor het stikstofprobleem.
