Project
Professionalisering stadslandbouw Almere Oosterwold
Oosterwold is het 4.300 ha grote, nieuwe, stadsdeel tussen Almere en Zeewolde waar bewoners minimaal de helft van hun kavel moeten bestemmen voor voedselproductie/stadslandbouw. Hoe dit gestalte gaat krijgen laat Almere aan de bewoners over. Zelforganisatie is naast stadslandbouw een van de belangrijke elementen van de planning van het gebied. De bewoners van Oosterwold omarmen de extra opgave om in deze wijk te kunnen wonen, maar ze worstelen wel met de praktische uitvoering. Zowel teelt als afzet wordt als een uitdaging ervaren door de bewoners.
Stichting ‘Stadslandbouw Oosterwold’ wil bewoners van Oosterwold verbinden en ondersteunen bij de ontwikkeling van deze stadslandbouw, zowel bij de teelt als het vermarkten van producten. De stichting vraagt ondersteuning om deze vorm van stadslandbouw verder uit te werken en wil dit graag samen met de Wetenschapswinkel van Wageningen University & Research verder onderzoeken.
In dit project gaan Wageningse wetenschappers en studenten samen op zoek naar antwoorden op de volgende vraag: Hoe kan de voedselproductie en -vermarkting in Almere Oosterwold georganiseerd worden rond een groot aantal kleine (semi)professionele stadslandbouwers zodanig dat deze ook acceptabel is voor (lokale/regionale) professionele partijen in de markt, zoals horeca, supermarkten, cateraars, etc.?
Dit project bestond uit een drietal hoofdactiviteiten:
- De inzet van een ACT-groep
- Stageonderzoek door een masterstudent
- De uitvoering van een pilot op het gebied van teelt en vermarkting
Inzet van ACT-groep
De ACT-groep ging aan de slag met het beantwoorden van de vraag of bewoners van Oosterwold bereid zijn om voedsel te produceren voor een externe markt. Wat weerhoudt bewoners om dit te doen en welke oplossingen kunnen we hiervoor aandragen waren logische vervolgvragen in dit onderzoek.
De ACT-groep onderscheidde drie verschillende doelgroepen voor de coöperatie; nauwelijks geïnteresseerde bewoners, matig geïnteresseerde bewoners en door stadslandbouw geëngageerde bewoners. Voor elk van deze doelgroepen moet de stichting/coöperatie instrumentarium ontwikkelen om deze te helpen stadslandbouw in Oosterwold tot wasdom te brengen.
De belangrijkste boodschap was dat bewoners van Oosterwold belang hebben bij een sterkere gemeenschapsvorming en behoefte hebben aan ondersteuning bij het verkopen en distribueren van hun overproductie.
Stageonderzoek Masterstudent
Een master student van Wageningen Universiteit droeg bij aan dit project in het kader van haar stage. Hierbij zijn de volgende onderwerpen onderzocht: certificering en keurmerken, de opslag en verwerking van producten en eerste ervaring van de betrokkenen bij de coöperatie.
Erkend Streekproduct bleek hierbij de best passende vorm van certificering.
Voor de opslag van producten is momenteel alleen koeling haalbaar. Op de langere termijn kan het interessant zijn om DCA-opslag (dynamische opslag onder gecontroleerde atmosfeer) toe te passen voor de appels en peren omdat deze hiermee zeer lang houdbaar zijn, tot wel een jaar. Voor verwerking van producten is er een mogelijkheid om daar een keukenvoorziening aan toe te voegen met hobbymatige of semiprofessionele apparatuur. Een kookpot en vuller, oven, wasbakken en verpakkingsstation zijn opties die snel een interessant assortiment opleveren en slechts beperkte investeringskosten vragen.
Uit de interviews kwam naar voren dat de ambities met betrekking tot stadslandbouw ver uiteenlopen. Dat maakt het lastig voor de coöperatie om een koers te bepalen voor de toekomst. Het is bij de deelnemers en de geïnteresseerden nog niet duidelijk wat de daadwerkelijke plannen van de coöperatie eigenlijk zijn. De geïnterviewden geven aan dat er wel een basis voor de coöperatie is maar dan zal de richting ook duidelijker, en samen met de (toekomstige) leden vormgegeven moeten worden.
Pilot teelt en vermarkting
In de pilot werd de coöperatie gemonitord en geëvalueerd tijdens haar eerste stappen van de uitvoering van haar ambities. Zoals het vinden van afnemers en telers die het gewenste product gingen telen op hun kavel in Oosterwold. De Coöperatie zorgde voor zaaizaad en plantmateriaal. De coöperatie coördineerde vervolgens de teelt, oogst, afzet en logistiek van de producten. De coöperatie was ook verantwoordelijk voor de financiële afhandeling.
De pilot was een succes voor wat betreft het realiseren van de eerste teelten in Oosterwold en het beleveren van enkele afnemers in Almere. De coöperatie heeft een belangrijke eerste stap gezet met de pilot. Volgende stappen vergen nog de nodige inspanning. Een aantal lessen van de pilot:
- De oorspronkelijke ambities op het gebied van teelt en afzet zijn niet op alle punten gerealiseerd.
- De pilot was oorspronkelijk ook bedoeld om systemen en procedures te testen. Dat is slechts gedeeltelijk gebeurd. Dit zal in een volgend seizoen met hopelijk meer telers en afnemers moeten gebeuren.
- Voor de pilot heeft de coöperatie gekozen voor een reguliere supermarkt als afnemer. Daarom zijn mede op advies van WUR, vooral reguliere producten geteeld voor een relatief lage prijs. Hierdoor was het moeilijk om meer professionele telers te vinden in Oosterwold. Speciale (niche) producten in combinatie met een hogere prijs zijn in de toekomst het overwegen waard.
- Er is dringend behoefte aan meer deskundigheid op het gebied van de teelt.
- De coöperatie is zeer kwetsbaar omdat nagenoeg alle werkzaamheden door de initiatiefnemer worden verricht.
- De coöperatie ontwikkelt veel zaken zelf; teeltplanner, teelthandleiding, administratie enzovoort. Wellicht zijn hiervoor ook goed bruikbare pakketten op de markt. Het is verstandig om dit nader uit te zoeken.
- Met de Plus supermarkt in Almere Buiten heeft de coöperatie een toegewijde afnemer gevonden. Deze anticipeerde op het soms haperende aanbod. Een verdere uitbreiding van de afzet (naar meer afnemers) vergt een verdere professionalisering van de coöperatie.
Terugkijkend op het project kunnen we concluderen dat de coöperatie succesvol uit de startblokken is gekomen. Door de pilot kunnen we stellen dat er ‘proof of concept’ is van de mogelijkheid om inwoners van Oosterwold voedsel te laten verbouwen voor Almere. Er is echter nog een lange weg te gaan voor er echt sprake is van een volwaardige schakel tussen productie in Oosterwold en het vullen van het voedselmandje van inwoners van Almere. Aan het enthousiasme en de inzet van de huidige betrokkenen zal het niet liggen.
Stichting ‘Stadslandbouw Oosterwold’ i.o.
De Stichting ‘Stadslandbouw Oosterwold’ heeft als doelstelling het professionaliseren, stimuleren en faciliteren van stadslandbouw in Almere Oosterwold.