Vijf vragen over hitte en de gevolgen voor vee

Hoe herken je dieren die het warm hebben?

“Wat gebeurt er met mensen als ze het warm krijgen? Juist, ze gaan zweten”, legt pluimvee-onderzoeker Ingrid de Jong uit, “Je lichaam probeert de overtollige warmte kwijt te raken. Bij vee is dat niet anders. Belangrijk om te weten is dat varkens en kippen niet kunnen zweten. Die moeten hun warmte dus op een andere manier kwijt: vaak door sneller te ademen, verder uit elkaar zitten of liggen, meer te drinken. Ze gaan ook minder eten, omdat ook dat warmte produceert. Dit zijn dan ook het eerste tekenen dat de dieren zich niet meer comfortabel voelen.”

“Voor koeien ligt het iets anders”, zegt dierenarts en onderzoeker Ingrid van Dixhoorn. “Koeien kunnen wel zweten, maar zullen als eerste ook sneller gaan ademen om hun warmte kwijt te raken. Daarnaast ook aanpassingen om eigen warmte productie te verlagen (door minder te eten en te bewegen) en warmte afgifte te bevorderen door koelte en schaduw op te zoeken en natuurlijk meer water te drinken.

Hoe zit dat? Soms staan koeien op hete dagen nog gewoon in het weiland

“Dat is wel een lastig spanningsveld, wanneer er weinig schaduw in de weide is. Veel boeren worden gestimuleerd hun koeien in de wei te laten, omdat ze daarmee een financiële vergoeding voor Weidemelk krijgen. Dat is een hartstikke goed initiatief, maar op hete dagen is het in de stal een stuk aangenamer.”, verklaart Van Dixhoorn. “Gelukkig laten de meeste boeren de dieren veel vaker naar buiten dan voor de Weidemelkpremie hoeft. Dan laten ze de dieren op hete dagen zelf kiezen. Dan kan een koe binnen verkoeling zoeken, en buiten grazen als ze er trek in heeft.”

In 2020 is een format voor een bedrijfsspecifiek hitteprotocol opgesteld, speciaal voor de varkenssector. Hoe is dat ontvangen?

“Ik heb de indruk dat er minder problemen waren, en minder sterfte van dieren dan in 2019”, zegt varkensonderzoeker Anita Hoofs. “Varkenshouders maken zich echt zorgen om hete dagen. Sommigen gaan bij hitte geen 100 meter van huis. Het geheim is dat je er niet over hitte na moet gaan denken als het al 25 of 30 graden is. Varkenshouders beginnen nu eerder met het treffen van maatregelen om hun varkens koel te houden. De inzet om hittestress te beperken is groot en het hitteprotocol met de bijbehorende tips heeft ze handvaten gegeven.

Het Hitteprotocol (pdf) helpt varkenshouders om in een vroeg stadium plannen voor hun bedrijf te maken. Ze kunnen dan met hun personeel en dierenarts een concreet actieplan maken over wat te doen bij welke temperaturen. Dan kan je dus ook tijdig in stalmaatregelen investeren, als dat nodig is. Hogedrukverneveling in met name de kraamstal is populair. De investering is beperkt en kan veelal in bestaande stallen ingebouwd worden.”

Is er laaghangend fruit? Hoe kan de boer zijn dieren tegemoet komen?

“Ventileer op maximaal niveau! Breng de lucht in beweging door circulatieventilatoren, en gebruik als het even kan een vernevelingsinstallatie. Daardoor worden de dieren nat en raken ze gemakkelijker hun warmte kwijt.” zeggen alle drie onderzoekers. “En zorg natuurlijk altijd voor voldoende en vers water! Ook kun je tijdig een makkelijker verteerbaar rantsoen aan de koeien geven in combinatie met buffers wanneer er een warme periode wordt verwacht.

In vleeskuikenstallen is de doorlooptijd hoger dan bij varkens of koeien. De Jong: “Ja, dus daar kan het een overweging zijn om de bezetting in de stal te verlagen. Minder dieren per vierkante meter dus. Maar dat brengt natuurlijk kosten met zich mee.”

En ondertussen gaat het transport van dieren gewoon door?

“Tot op bepaalde hoogte, ja”, bevestigt onderzoeker Marien Gerritzen. “De NVWA ziet erop toe dat de diertransporten goed verlopen. Vanaf 27 graden nemen veel transporteurs extra maatregelen om het ongemak van dieren te verkleinen. Bijvoorbeeld door alleen nog in de vroege ochtend, of late avond te rijden, minder dieren per vrachtwagen te laden, en door extra te ventileren tijdens transport. Vanaf 35 graden is er geen diertransport meer toegestaan.”