Nieuws
Vier vragen over het risico op een explosie in een mestkelder
Een explosie in een mestkelder is zeldzaam maar kan ernstige gevolgen hebben. Wanneer is het risico op een explosie in een melkveestal eigenlijk het grootst? En wat kunnen boeren doen om het te voorkomen? Nico Ogink en Hendrik Jan van Dooren van Wageningen Livestock Research geven antwoord op deze en andere vragen.
Hoe ontstaat er eigenlijk een explosie in een stal?
“Een stalexplosie is een gasexplosie, in dit geval vanwege een hoge concentratie methaan”, legt Ogink uit. “Onder een melkveestal wordt in de mestkelder drijfmest opgevangen en opgeslagen. In die mest ontstaat methaangas, zoals we weten, en die kan in de lucht boven de mest blijven hangen. De lucht in de mestkelder kan op die manier een steeds grotere concentratie methaan gaan bevatten. Is de concentratie hoog genoeg – vier procent – dan is elke vonk voldoende om een gasontploffing te ontsteken.”
“Als er geen dikke schuimlaag op je mest staat, loop je meestal nog geen groot risico. Mix je mest met een schuimlaag, dan vergroot dat het risico.”
Wanneer is het risico op een explosie dan het grootst?
“Om het risico te lopen op een explosie moet er een kritieke methaanconcentratie zijn ontstaan. Dat kan bijvoorbeeld doordat de mest langere tijd is opgeslagen: er is dan veel methaan vrijgekomen. Bovendien staat er dan veel mest in de kelder, waardoor de luchtruimte waarin het gas zich concentreert kleiner is”, zegt Ogink.
“Heel belangrijk is de rol van schuimvorming op de mest” benadrukt Van Dooren. “Mestschuimbubbels bevatten veel methaan, maar deze is nog niet in de lucht opgenomen. Als de mest dus langere tijd heeft gelegen en schuim heeft opgebouwd, dan is het risico het grootst. Als de boer de mest in dat geval gaat mixen, bijvoorbeeld omdat hij die wil gaan uitrijden, dan breken al die bubbels, komt er methaan vrij, en kan de explosiegrens veel sneller bereikt worden. De gevaarlijkste situatie is een volle kelder met een dikke schuimlaag.”
“Je kunt eigenlijk een soort checklist maken,” stelt Van Dooren. “Staat er schuim, heb je een relatief dichte stalvloer en ben je van plan te mixen? Dan moet je heel goed gaan opletten. Niet alleen vanwege methaan trouwens, ook vanwege andere gassen die vrijkomen bij mixen, zoals zwavelwaterstof.”
Die dichte vloeren, dan gaat het ook over emissiearme vloeren, toch? Is er bij die vloeren een groter risico?
“Concentraties methaangas zijn onder emissiearme vloeren doorgaans hoger, dat klopt, maar nog steeds ver verwijderd van de explosiegrens,” zegt Van Dooren. “Een stalexplosie is echt een samenloop van omstandigheden. Wel zijn de gevolgen groter bij een dichte vloer, omdat de drukgolf hele vloerdelen omhoog kan blazen.”
“Met name een volle mestkelder levert een risico op, dichte vloer of niet. Maar het is terecht een aandachtspunt,” zegt Ogink. “Er zijn nog veel vragen over.”
Wat kunnen boeren doen om een explosie in hun mestkelder te voorkomen?
“Schuimvorming niet te ver laten komen door regelmatiger te mixen” stelt Van Dooren. “Dat is het belangrijkste. Daarnaast kan het een goed idee zijn om de kelder eens per jaar helemaal schoon te maken. In de steeds grotere kelders blijft steeds vaker een mestlaag zitten, waardoor de methaanvorming in verse mest sneller op gang komt.”
“Als er dan al schuim staat en je moet toch mixen, zorg dan dat er geen ontstekingsbronnen aanwezig zijn,” zegt Ogink. “Elke vonk is genoeg, en die kan overal vandaan komen.” “Als je mixt met een schuimlaag moet je heel voorzichtig zijn”, benadrukt Van Dooren. “Ventileer zoveel mogelijk, in de stal en in de kelder. Als je dan ook nog mixt op een dag waarop het waait, doe je het nog beter. Er zijn op de markt ook explosiemelders te vinden, zogenaamde LEL melders.”