Minder stikstof in sloten door bioreactor met houtsnippers

Op veel plekken komt nog te veel stikstof in het oppervlaktewater voor. Landbouw is een belangrijke bron, vooral door bemesting. Daardoor spoelt bijvoorbeeld via drainagebuizen nitraat naar de sloot.

Het mestbeleid richt zich vooral op de aanpak bij de bron. In aanvulling daarop zou op percelen waar nitraat makkelijk uitspoelt, het nitraat ook uit het drainwater gehaald kunnen worden. In Westerbeek (gemeente Land van Cuijk) wordt daarom een bioreactor met houtsnippers getest om nitraat te verwijderen uit drainagewater.

Het drainagewater van het landbouwperceel komt in de bioreactor terecht. De houtsnippers in de reactor stimuleren bacteriën, die van nature in de grond aanwezig zijn. Zij kunnen nitraat omzetten in onschadelijk stikstofgas. "Zodat we weer schoon water in de sloot kunnen laten lopen”, aldus Inge van Driezum, onderzoeker grondwaterkwaliteit en -bescherming bij KWR, een van de betrokken partijen.

Stikstof heeft negatief effect

Na de teelt van gewassen blijven er meststoffen achter in de grond, omdat planten niet alles opnemen. Een deel hiervan spoelt via drainbuizen naar de sloot. Een teveel aan mineralen – zoals stikstof - is niet goed voor de kwaliteit van het water. Het zorgt onder meer voor algen en overmatige groei van planten en kroos. Terwijl we de waterkwaliteit in Nederland juist willen en moeten verbeteren.

"De houtsnipperreactor is simpel en relatief goedkoop en tegelijkertijd heel effectief. Je kunt een groot effect bereiken op de waterkwaliteit en hoeft tegelijkertijd de landbouw niet enorm te beperken”, zegt Stefan Jansen, microbioloog bij Deltares.

"Het voordeel van deze aanpak is dat je de reactor ondergronds kan afwerken en kan inzetten op plekken waar dit soort problematiek speelt”, aldus Frank van Herpen, projectleider namens waterschap Aa en Maas. De reactor is gevuld met houtsnippers van bomen uit de omgeving en gaat naar verwachting ongeveer tien jaar mee zonder vervangen te hoeven worden.

Ervaringen buitenland

In Denemarken en de Verenigde Staten zijn soortgelijke proeven met houtsnippers gedaan. Daar bevatte het uitspoelend drainagewater 20 tot 40 procent minder stikstof.

Met de proef in Westerbeek onderzoeken kennisinstituten samen met het waterschap hoe de bioreactor met houtsnippers in de typisch Nederlandse situatie werkt. Er is ook een vergelijkbare testopstelling gebouwd in Limburg en er zijn plannen voor een test in Noord-Holland. “Het is wel best spannend of de proeven net zulke goede resultaten geven als in Denemarken en de VS”, en of we goede criteria kunnen vaststellen waar aanleg van houtsnippervelden zinvol (effectief) en inpasbaar zijn in het landschap en de agrarische bedrijfsvoering”, aldus Peter Schipper, projectleider namens de kennisinstituten.

Meerdere partijen betrokken

De proef is een samenwerking van onderzoeksinstituten Deltares, KWR Water Research Institute, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en Wageningen University & Research. De proef wordt gefinancierd door waterschap Aa en Maas, waterschap Zuiderzeeland, Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA), het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de provincies Noord-Brabant en Flevoland.