Steun aan het Mount Kenya Sustainable Landscape and Livelihoods Programme van de Rainforest Alliance

Dit rapport over het Sustainable Landscape and Livelihoods Programme in de Mount Kenya-regio draagt gedeeltelijk bij aan het opvullen van deze leemte en biedt zowel een situatieanalyse als een nulmeting voor een impactevaluatie die is uitgevoerd door Wageningen University & Research en ETC Consultants. Het ondersteunt het landschapsprogramma dat zal worden uitgevoerd door de Rainforest Alliance in de Mount Kenya regio en maakt evaluatie daarvan in latere fases mogelijk.

Complexiteit van een landschapsbenadering

Landschapsbenaderingen worden voorgesteld als een participatief en inclusief mechanisme om belanghebbenden rond een gemeenschappelijke agenda te mobiliseren. Meestal gaat het om het verbeteren van de watervoorziening, bossen, biodiversiteit of kwaliteit van land om de bestaansmiddelen te verbeteren en de veerkracht van gemeenschappen binnen het landschap te vergroten. Deze participatieve opzet zorgt voor, althans in theorie, een bestuursmodel waarin de plaatselijke belanghebbenden meer zeggenschap hebben over het beheer van de plaatselijke hulpbronnen en gezamenlijke inbreng in de programma-activiteiten.

Maar deze eenvoudige formulering verhult de vele complexiteiten die zich voordoen bij het uitvoeren van een landschapsbenadering. Er kunnen bijvoorbeeld belangenconflicten bestaan tussen verschillende deelnemers die moeten worden bekeken. Ook is het van cruciaal belang om de verwachtingen te managen en ervoor te zorgen dat zowel de belanghebbenden als de uitvoerders van de programma's een realistisch beeld hebben van wat de benadering kan opleveren.

Situatieanalyse en de eerste stappen van een effectbeoordeling

Dit rapport beschrijft een situatieanalyse, bedoeld om de huidige situatie (‘het landschap’) zeer gedetailleerd te documenteren. Er wordt rekening gehouden met de belangrijkste milieudruk, alsmede met de belangrijkste actoren (groepen) en hun individuele ambities en beperkingen. Het verschaft ook meer inzicht in bestaande ontwikkelingsinitiatieven in de regio, waardoor dubbel werk kan worden voorkomen of synergie tot stand kan worden gebracht. Deze situatieanalyse levert gedetailleerde informatie waarmee de Rainforest Alliance de geplande activiteiten direct kan verfijnen. Daarnaast helpt het de organisatie opkomende complexiteiten te begrijpen en te adresseren. Verder documenteert het rapport ook de nulmeting voor de impactevaluatie, inclusief informatie over de huidige landbouwpraktijken, oogstopbrengsten en inkomensniveaus, wat helpt om de impact in latere fases te beoordelen.

Lessen geleerd

Veel van de inzichten uit dit rapport zijn context specifiek. Er kunnen echter een aantal meer generieke lessen worden getrokken voor het (met succes) uitvoeren en evalueren van landschapsbenaderingen.

• In de eerste plaats hangt het succes van een landschapsbenadering sterk af van de vaststelling van de reikwijdte in de beginfase van het project. Dit omvat ook de geografisch reikwijdte, de gebieden met hun milieudruk die binnen (of buiten) het project vallen. Het succes hangt ook af van de mate van inclusiviteit met betrekking tot de betrokken actoren en van de vraag of ze het allemaal eens kunnen worden over een gezamenlijke probleemstelling en prioritering van activiteiten.
• Ten tweede moeten de beoogde activiteiten een evenwicht tot stand brengen tussen de vormen van aanmoediging van een diverse groep actoren, waaronder vrouwen, jongeren en boeren die over weinig hulpbronnen beschikken, elk met hun specifieke belangen. De activiteiten moeten de stimulansen voor een aanzienlijke groep burgers versterken zonder die van anderen negatief te beïnvloeden, en tegelijkertijd de beoogde natuurlijke hulpbronnen verbeteren.
• Ten derde wordt het succes van de landschapsbenadering bepaald door de wijze waarop spanningen en ‘trade-offs’ worden opgelost. Er zijn mechanismen nodig om conflicten op te lossen, terwijl de keuze van programma-activiteiten kan dienen om’ trade-offs’ te verminderen. Sommige daarvan kunnen buiten de oorspronkelijke reikwijdte vallen, zoals het stimuleren van werkgelegenheid buiten de landbouwproductie, waardoor de concurrentie om natuurlijke hulpbronnen wordt verminderd.
• Ten vierde vergt de evaluatie van de landschapsbenadering ook de nodige aandacht voor de selectie van de relevante indicatoren, die niet alleen veranderingen in het milieu of in de bestaansmiddelen registreren, maar ook de veranderingen in de bestuur mechanismen in de regio evalueren en nagaan of die veranderingen door de bewoners worden gewaardeerd.

Volgende stappen

Wageningen University & Research en ETC Consultants zullen de komende jaren voor en met de Rainforest Alliance de tussentijdse en eindevaluatie uitvoeren van het Sustainable Landscape and Livelihoods Programme in Mount Kenya. Studies als deze vergroten ons inzicht in waar, hoe en wanneer landschapsbenaderingen bijdragen aan betere natuurlijke hulpbronnen, en vertellen ons over belangrijke successen en mislukkingen en hoe en waarom ze plaatsvinden.