WUR-model voorspelt introductierisico dierziekten via wilde dieren

Dierziekten kunnen in een land of regio worden geïntroduceerd via levende dieren, producten en mensen. Veel van de dierziekten die bij landbouwhuisdieren kunnen voorkomen, worden ook gevonden in wilde dieren. Besmette wilde dieren zijn dan ook een potentiële introductieroute van een dierziekte. De introductie van hoogpathogene vogelgriep (HPAI) bijvoorbeeld wordt vooral toegeschreven aan migrerende wilde vogels. Ook bij de binnenkomst van Afrikaanse varkenspest (AVP) in Europese landen spelen wilde zwijnen een belangrijke rol. WBVR-onderzoekers ontwikkelden een generiek risicobeoordelingsmodel om het risico op de introductie van dierziekten via wilde dieren te schatten. Het model is gebruikt om voor Nederland het risico op binnenkomst van Afrikaanse varkenspest via wilde zwijnen en hoogpathogene vogelgriep via wilde vogels te beoordelen. Hiervoor zijn gegevens gebruikt die zijn verzameld tussen 2014 en 2021. De ontwikkeling van het risicomodel is gefinancierd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Model

"Het introductierisico is de kans dat een besmetting de grens bereikt. Voor HPAI fluctueert het introductierisico door de jaren heen met een piek in 2021. In dat jaar schatten we het aantal besmette vogels dat via wilde vogeltrek de Nederlandse grens bereikte op 273, met een onzekerheidsinterval van 95% variërend van 254 tot 290", vertelt WBVR-onderzoeker Michel Counotte. De kans dat AVP-uitbraken de Nederlandse grens bereikten door verplaatsing van wilde zwijnen was gedurende de hele periode zeer klein.

“Op jaarbasis was er een duidelijke relatie tussen het voorspelde introductierisico voor HPAI en het aantal waargenomen uitbraken, wat betekent dat het model een algemeen en flexibel kader biedt om het introductierisico van ziekten door dieren in het wild te beoordelen.” Het model maakt volgens de onderzoekers een snelle, transparante schatting van het introductierisico voor diverse ziekten en diersoorten mogelijk. “Verplaatsing van wilde dieren is complex en gebaseerd op externe factoren die variëren tussen regio's en tijd. Denk daarbij aan beschikbaarheid van voedsel en variatie in temperatuur en klimaatverandering. Het is daarom belangrijk dat het risicomodel flexibel is. De modulaire opbouw van het model maakt het mogelijk om nuance en complexiteit toe te voegen wanneer dat nodig is of wanneer er meer data beschikbaar komen”, aldus Counotte.

Risicobeoordeling

Het beoordelen van het introductierisico helpt bij het prioriteren en plannen van preventieve maatregelen om het risico van opkomende dierziekten te beperken. Ook kunnen bewakingsactiviteiten worden gepland voor vroegtijdige detectie. Risicobeoordelingsinstrumenten maken een snelle en transparante vergelijking van het risico voor meerdere ziekten mogelijk. “In tegenstelling tot bestaande modellen, maakt dit model het mogelijk om het introductierisicorisico via natuurbewegingen voor verschillende ziekten en diersoorten te kwantificeren, ondanks de enorme verscheidenheid in beide.”

Counotte benadrukt dat de interpretatie van de resultaten van het model semikwantitatief moet zijn. “Het model geeft een indicatie van het relatieve introductierisico over verschillende jaren in plaats van een voorspelling van het absolute aantal. We moeten de resultaten in perspectief plaatsen, vanwege beperkingen van de gebruikte gegevens”, legt de onderzoeker uit.

Introductierisico's

Om het risico van ziekten die door dieren in het wild worden overgedragen te beoordelen, beschreven de onderzoekers bewegingspatronen van dieren met behulp van een beperkt aantal variabelen. “Met deze aanpak konden we een generiek en flexibel kader bouwen om het introductierisico van ziekten in wilde dieren te beoordelen die kunnen worden gebruikt voor zowel landdieren (geïllustreerd door AVP) als vogels (geïllustreerd door HPAI). Het model maakt het mogelijk om snel en transparant het introductierisico voor diverse ziekten en diersoorten in te schatten”, aldus Counotte.