Vijf vragen over de ziekte botulisme

1. Waarom sterven voornamelijk in de zomer veel (water)vogels en vissen aan botulisme?

De bacterie die botulisme veroorzaakt, komt van nature voor in water en met name in slib. Deze bacterie produceert gifstoffen in kadavers, omdat dit de ideale omgeving is voor groei van de bacterie. Deze gifstoffen komen ook terecht in maden die de kadavers aanvreten. Aangezien maden smakelijke hapjes zijn voor vogels of vissen krijgen zij op deze manier grote hoeveelheden gifstoffen binnen. Vaak leidt dit tot de dood, waardoor zij op hun beurt weer een nieuwe bron van besmetting vormen. Vooral wanneer de buitentemperatuur gedurende een bepaalde periode boven de 25 graden komt, kan dit gemakkelijk leiden tot een sneeuwbaleffect. De hoge temperaturen zijn optimaal voor de groei van zowel de botulismebacterie als van de maden.

2. Wat kan ik doen bij een vermoeden van botulisme in het water?

Zie je dode vogels of vissen in of nabij een waterplas, dan kun je melding maken bij de eigenaar van het desbetreffende water. Dit is meestal de gemeente of het waterschap. Een medewerker zal de locatie bekijken. Bij een vermoeden van botulisme worden acties ondernomen, zoals het ruimen van kadavers om verdere verspreiding te voorkomen en het plaatsen van waarschuwingsbordjes.

3. Wat te doen als ik een ziek of dood dier bij het water zie?

Raak zelf geen zieke of dode dieren met je blote handen aan, ze kunnen besmet zijn met ziekten (denk bijvoorbeeld ook aan vogelgriep). Neem contact op met een vogelopvang of dierenambulance in de buurt en laat hen het dier oppakken, eventueel verzorgen of verwijderen.

Hoe je een ziek dier herkent? Verlamming is het meest opvallende ziektebeeld. Problemen met het opstijgen en landen zijn bij vogels de eerste symptomen. De vogels komen zwak op de poten te staan en hebben moeite met lopen. In een volgend stadium raken ook de nek- en ademhalingsspieren verlamd, waardoor de dieren hun kop niet meer kunnen optillen en kunnen verdrinken of stikken. Hoe sneller een vogel met botulisme wordt geholpen, hoe groter de kans op herstel.

Dode dieren moeten zo snel mogelijk worden geruimd. Ze kunnen namelijk een gevaar vormen voor besmetting van andere dieren of mensen. Soms haalt een organisatie zoals het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) of de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) dieren op voor onderzoek naar de doodsoorzaak. Informatie hierover is te vinden op hun websites:

• Meld een dood dier | Dutch Wildlife Health Centre (DWHC)
• Ik heb een dode vogel gevonden, wat moet ik doen? | Rijksoverheid

4. Kan ik of mijn hond nog wel zwemmen in natuurwater?

Het risico dat jij of je hond ziek wordt van botulisme is niet zo groot. Wel is de kans aanwezig dat mensen of dieren ziek worden van eventuele andere ziekteverwekkers die de kadavers met zich meedragen. Let daarom goed op het natuurwater. Ziet het water er schoon uit, zie je geen dode dieren, staat er geen bord langs de kant? Informatie over de kwaliteit van zwemwater te vinden op:

• Zwemwater.nl

5. Is botulisme voor mij of mijn huisdier gevaarlijk?

Botulisme komt gelukkig maar weinig voor bij mensen en huisdieren, zoals honden en katten. Er bestaan verschillende typen gifstoffen; mensen en huisdieren zijn minder gevoelig voor de gifstoffen die voorkomen bij vogels, dan de vogels zelf. Toch kan het incidenteel voorkomen dat een hond verschijnselen krijgt van botulisme. Vooral wanneer deze een grote hoeveelheid gifstoffen heeft binnengekregen, bijvoorbeeld door het eten van een besmet kadaver. Neem bij een vermoeden van botulisme direct contact op met je dierenarts.