Nieuws

Nieuw blauwtongvirus serotype, BTV-12, vastgesteld in Nederland

article_published_on_label
11 oktober 2024

Bij een schaap in Kockengen is een nieuwe variant van het blauwtongvirus vastgesteld. Het gaat om blauwtongserotype BTV12, zo blijkt uit onderzoek van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR, onderdeel van Wageningen University & Research). Het Europese Referentie Laboratorium voor blauwtong in Madrid heeft bevestigd dat het betreffende schaap besmet was met BTV-12.

Naar aanleiding van de vaststelling van BTV-12 bij het schaap in Kockengen is in opdracht van LVVN aanvullend onderzoek gedaan bij acht herkauwers in de directe omgeving (straal van 5 km). Een van deze dieren, een koe, bleek eveneens positief voor BTV-12 in de analyse van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR, Nationaal Referentie Laboratorium blauwtong). Ook dit monster is aangeboden aan het Europese Referentie Laboratorium voor bevestiging van de analyse. De resultaten daarvan worden begin volgende week verwacht. De betreffende koe kalfde in september. Dit kalf is door de NVWA bemonsterd en wordt onderzocht momenteel op aanwezigheid van blauwtong.

Retrospectieve analyse

Het ministerie van LVVN en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zijn op de hoogte gebracht van de vaststelling van de nieuwe blauwtongvariant. Vanwege de vaststelling van de nieuwe blauwtongvariant heeft minister Femke Wiersma van LVVN heeft opdracht gegeven alle blauwtong-positieve monsters die sinds 1 september bij WBVR zijn aangeboden voor blauwtongonderzoek, nogmaals te analyseren en te controleren op aanwezigheid van BTV-12. De uitslagen van deze retrospectieve analyse worden in de loop van de komende week verwacht.

Niet verwant

Genetisch hebben de beide blauwtongvarianten, BTV-3 en BTV-12, geen relatie met elkaar. Melle Holwerda, viroloog en hoofd van het Nationaal Referentie Laboratorium, kan dan ook nog niets zeggen over de herkomst van de nieuwe variant. “Ook weten we niet waar BTV-12 voorkomt anders dan de beide positieve gevallen die we nu hebben vastgesteld.” De vondst van de nieuwe variant benadrukt volgens Holwerda wel dat het belangrijk is om verdenkingen te blijven melden bij de NVWA.

Veelgestelde vragen nieuw serotype blauwtongvirus

De onderstaande Q&A is opgesteld door WBVR en Royal GD

Waar is BTV serotype 12 (BTV-12) aangetroffen?

BTV-12 is voor het eerst aangetroffen in het midden van het land, in de omgeving van Woerden.

Bij welke diersoort is BTV-12 gevonden?

Het eerste geval van BTV-12 is aangetroffen in een ramlam dat tweemaal gevaccineerd was tegen BTV-3. Het ramlam is overleden, dit ramlam vertoonde verschijnselen van blauwtong. Na retrospectieve analyse hebben we BTV-12 ook vast kunnen stellen bij een rund dat hemelsbreed binnen een straal van vijf kilometer van het eerste geval stond.

Hoe komt het dat dit ene monster er bij de test is ‘uitgesprongen’?

Een oplettende dierenarts van Royal GD heeft extra analyse aangevraagd toen het EDTA-bloedje naar WBVR werd toegestuurd, op basis van de complete anamnese. Tijdens de analyse bleek dat er genetisch materiaal van het blauwtongvirus aanwezig was in dit monster, maar een specifieke real-time PCR voor serotype 3 was negatief. Hierdoor is verdere analyse uitgevoerd en is er ‘whole genome sequencing’ uitgevoerd op het monster om de complete genetische code van het virus vast te stellen. Hierbij werd aangetoond dat het om serotype 12 gaat. Deze uitslag is direct teruggekoppeld naar de NVWA en het ministerie van LVVN. Ook is het Europees Referentie Laboratorium op de hoogte gesteld. Dit laboratorium heeft bevestigd dat het in dit geval gaat om BTV12.

Zijn er meer dieren waarbij BTV-12 voorkomt?

Er is niet veel over de literatuur bekend over BTV serotype 12, maar het is beschreven dat zowel rund als schapen vatbaar zijn voor infectie met dit serotype.

Hoe kan het dat dit virustype maar bij één dier is aangetoond?

Op dit moment is niet bekend of BTV-12 ook bij andere dieren voorkomt en zo ja, bij hoeveel van deze dieren. Het ministerie van LVVN heeft opdracht gegeven om een analyse te doen van alle positieve blauwtongmonsters die sinds 1 september 2024 zijn ingestuurd (retrospectieve analyse). Daarbij wordt gekeken naar eventuele aanwezigheid van BTV-12 in die monsters. Het betreft monsters afkomstig van runderen en schapen uit heel Nederland.

Zijn de andere dieren in de kudde van het besmette dier ook onderzocht en zo ja, wat heeft men daarin gevonden?

De NVWA heeft samen met de praktiserend dierenarts en een specialist van Royal GD bloed afgenomen van alle schapen op het bedrijf waar het eerste geval is aangetoond. De bloedmonsters zijn opgestuurd naar WBVR voor analyse. Hieruit bleken zes dieren positief te zijn voor BTV. Bij deze zes dieren werd door middel van een specifieke PCR BTV-3 aangetoond, wat geconfirmeerd is met behulp van whole genome sequencing.

Is de herkomst van BTV-12 bekend?

De herkomst van BTV-12 is niet bekend. De eerste genetische analyses hebben geen volledige overeenkomst aangetoond met elders gevonden genetisch materiaal van BTV-12.

Is BTV-12 eerder aangetoond in Nederland?

Nee, BTV-12 is nog niet eerder aangetoond gevonden in Nederland

Komt BTV-12 voor in Europa?

Nee, BTV-12 is nog niet eerder aangetoond op het Europese continent.

Is er een relatie tussen BTV-12 en BTV-3, en zo ja, hoe ziet die er uit?

Het is niet waarschijnlijk dat er een relatie bestaat tussen BTV-3 dat sinds 2023 in Nederland voor problemen zorgt en het recent aangetoonde BTV-12. Vanuit een genetisch perspectief zijn het compleet verschillende blauwtongvirussen.

Kan het zijn dat deze variant een gevolg is van een mutatie van BTV-3 of een andere BTV-type?

Nee, genetische analyse heeft laten zien dat er geen gelijkenis is tussen de BTV-12 en de BTV-3/NET2023. Het is dus ook niet zo dat het gevonden BTV-12 is ontstaan vanuit de huidige uitbraakstam van BTV-3.

Was BTV-12 er misschien ook al in 2023?

In 2023 zijn enkel infecties met BTV-3 aangetoond. Er was vorig jaar geen aanleiding om te denken dat er een ander serotype circuleerde in Nederland. In oktober 2023 is er uitgebreid getest en zijn alle monsters met BTV bevestigd met een specifieke BTV-3 PCR. Ook de eerste positieve verdenkingen van het seizoen van 2024 zijn geanalyseerd met ‘whole genome sequencing’, waarbij in alle gevallen BTV-3 is aangetoond. Het schaap waarbij in september 2024 BTV-12 werd vastgesteld was het eerste geval in Nederland waarbij dit specifieke serotype werd aangetoond.

Kan de aanwezigheid van BTV-12 de verklaring zijn voor de verminderde bescherming van de vaccins die zijn toegelaten voor gebruik?

De BTV-3 vaccins die toegelaten zijn voor gebruik zijn toegelaten op basis van vermindering van virusdeeltjes in het bloed (viremie) en kliniek en het voorkomen van sterfte door serotype 3. Aangezien BTV-12 een compleet ander blauwtongvirus is, is de verwachting dat de voor gebruik toegelaten BTV-3 vaccins minimaal tot geen effect hebben tegen serotype 12. Momenteel wordt in eerder ingestuurde monsters onderzocht in hoeverre BTV-12 al eerder tot verdenkingen van blauwtong heeft geleid.

Kan BTV-12 in ons land zijn gekomen via de vaccins die zijn toegelaten voor gebruik?

Zo ja, is herleidbaar bij welk van de drie vaccins het virus vandaan komt?

De wijze van introductie van BTV-12 is op dit moment onbekend.

Wat betekent het voor herkauwers dat we nu twee verschillende varianten van het virus in Nederland hebben?

Het BTV-12 is een ander serotype dan BTV-3. Een dier een infectie met BTV-3 heeft doorgemaakt, is tegen dit specifieke serotype beschermd. Dieren die een infectie met een specifiek serotype hebben doorgemaakt of gevaccineerd zijn tegen dat specifieke serotype zullen niet of hooguit zeer beperkt beschermd zijn tegen infectie met andere serotypen.

Hoe bepaalt het laboratorium met welk type BTV-virus een dier besmet is?

En hoe weet je zeker of je dat er sprake is van maar één virustype?

Eerst kijken we met PCR of er genetisch materiaal van BTV in het dier zit, daarna moeten we nog een PCR uitvoeren om te bepalen welk serotype BTV het is. Dit betekent dus dat als we 24 serotypen willen uitsluiten, moeten er 24 aparte PCRs uitgevoerd worden. Sinds de uitbraak van 2023 testen we enkel standaard op aanwezigheid van BTV. Nu we weten dat ook BTV-12 in Nederland voorkomt, breiden we de test uit naar een gerichte aanpak om BTV-3 en/of BTV-12 vast te kunnen stellen.

Het virus is in het midden van het land gevonden, net als BTV3 vorig jaar. Is er een relatie met transport in de regio?

Denk aan (internationale goederen)treinen, bloemen richting Aalsmeer, Schiphol in de nabijheid, internationale dierbewegingen et cetera.

De route van introductie van BTV-12 is op dit moment onbekend en is onderwerp van onderzoek.