Vis- en schelpdierziekten

Vis- en schelpdierziekten

Wilde en gekweekte soorten vis en schaal- en schelpdieren kunnen in aanraking komen met ziekteverwekkers, zoals virussen, bacteriën, schimmels en parasieten. Wanneer ziekte wordt vermoed, doet Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) onderzoek om zo snel mogelijk de diagnose te stellen.

Diagnostiek

Naast het veroorzaken van leed, kunnen visziekten leiden tot economische schade. Bovendien zijn bepaalde ziekten overdraagbaar naar de mens via direct contact of het eten van vis, schaal- en schelpdieren. Een snelle diagnose is daarom van belang voor de gezondheid van dier en mens. Wij beschikken over een breed aanbod van onderzoeksmogelijkheden en diagnostische testen voor vis-, schaal- en schelpdieren. Daarnaast is het mogelijk om risicofactoren te analyseren zodat er gewerkt kan worden aan effectieve preventie, controle, toezicht en optimale bestrijdingsstrategieën.

Meldingsplichtige vis-, schaal- en schelpdierziekten

Wageningen Bioveterinary Research is het Nationaal Referentie Laboratorium (NRL) voor meldingsplichtige dierziekten voor vis, schaal- en schelpdieren. Bij klinische symptomen die mogelijk duiden op een meldingsplichtige dierziekte of wanneer plotseling verhoogde sterfte optreedt van vis, schaal- of schelpdieren moet een melding worden gedaan bij het landelijk meldpunt dierziekten van de Nationale Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Op verwijzing van de NVWA worden monsters naar ons laboratorium gestuurd voor verder onderzoek.

Rol Wageningen Bioveterinary Research

Wij onderzoeken mondiale ziekten bij vis, schaal- en schelpdieren in de aquacultuur en voeren geaccrediteerd en snelle diagnose uit om de aquacultuur te ondersteunen en nieuwe uitbraken te voorkomen. Bovendien analyseren onze epidemiologen risicofactoren en de overdracht van ziekten zodat er gewerkt kan worden aan effectieve preventie, controle en toezicht en optimale bestrijdingsstrategieën tegen ziekten.

Meldingsplichtige ziekten waarvoor onderzoek wordt uitgevoerd, zijn:

  • Virale Haemorrhagische Septicaemie (VHS)
  • Infectieuze Haematopoietische Necrose (IHN)
  • Epizootische Haematopoietische Necrose (EHN)
  • Koi Herpesvirus (KHV) ziekte
  • Infectieuze Zalmanaemie (ISA)
  • Taura Syndrome Virus (TSV)
  • Yellow Head Virus (YHD)
  • White SpotSyndrome Virus (WSSV)
  • Bonamia ostreae
  • Bonamia exitiosa
  • Marteilia refringens
  • Perkinsus marinus
  • Microcytos mackini

Vis in buitenwater

Om bij vissterfte in het buitenwater na te gaan wie benaderd moet worden, is een stroomschema opgezet in samenwerking met onder andere Dutch Wildlife Health Center (DWHC), Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland (RAVON) en Sportvisserij Nederland. Voor meldingsplichtige visziekten voor de EU en de WOAH zijn aanvullend daarop informatiekaarten beschikbaar.

Downloads de informatiekaarten:

Werkwijze diagnostiek

Vis, schaal- en schelpdieren worden levend of vers bij Wageningen Bioveterinary Research aangeleverd. Met een klinische inspectie worden de dieren uitwendig en inwendig gecontroleerd op aanwijzingen voor infectieuze aandoeningen en aanwezigheid van parasieten. Afhankelijk van het beeld en de aanvraag worden de dieren bemonsterd voor histologisch, bacteriologisch en/of virologisch onderzoek. Bij de uitvoering van de onderzoeken staat kwaliteitsborging centraal en een aantal specifieke testen worden uitgevoerd onder ISO 17025 accreditatie.

Histologisch onderzoek

Voor histologisch onderzoek worden de organen na verzameling gefixeerd in formaline en weefsels onder de microscoop op celniveau onderzocht op afwijkingen en aanwezigheid van parasieten. Ook kleine intracellulaire parasieten (parasieten in de cel) kunnen zo worden aangetoond.

Bacteriologisch onderzoek

Voor bacteriologisch onderzoek wordt vanuit huidafwijkingen of organen een monster genomen. Dit monster wordt op kweek gezet op voedingsbodems. De kweek is opgezet om onder optimale omstandigheden bacteriën te kunnen isoleren uit vissen en schelpdieren. Geïsoleerde bacteriën kunnen vervolgens worden geïdentificeerd met behulp van de MALDI-TOF MS techniek. Bij een potentiële ziekteverwekker kan in overleg een antibioticagevoeligheidstest worden ingezet, zodat de viskweker of eigenaar gericht kan behandelen tegen de ziekte.

Virologisch onderzoek

Voor meldingsplichtige virussen en een aantal andere algemeen voorkomende virussen zijn PCR (polymerase chain reaction) testen beschikbaar. Hiermee wordt op basis van genetisch materiaal onderzocht of het dier met een virus is besmet. Bij virusverdenkingen met een onbekend virus kan een virusisolatie worden uitgevoerd waarbij virus wordt gekweekt in cellen in het laboratorium. Wanneer er virus groeit, treden veranderingen in de cellen op die onder de microscoop waarneembaar zijn. Het virus kan vervolgens getypeerd worden met moleculaire technieken.

Rapportage

Na het afronden van alle relevante onderzoeken wordt een diagnose gesteld. Deze wordt in een schriftelijke uitslag weergegeven. Daarnaast vindt vaak ook tussentijds telefonisch overleg plaats met de inzender over bevindingen en vervolgonderzoeken. Vervolgonderzoeken gebeuren altijd in nauwe afstemming met de inzender.

Onderzoek en samenwerking

Onze experts streven naar continue verbetering en ontwikkeling van de testmethoden. De focus hierin ligt op dit moment op verbetering in de detectie en typering van een aantal virussen, het differentiëren van een aantal relevante bacteriesoorten, het verbeteren van het inzicht in antimicrobiële resistentie en de mogelijkheid om environmental DNA (e-DNA) te gebruiken om aanwezige ziekteverwekkers op te sporen. Daarnaast vindt onderzoek plaats naar identificatie en classificatie van Cyprinid herpesvirussen, betrokkenheid van infectieuze aandoeningen bij sterfte van mosselen en de typering van Edwardsiella sp. isolaten uit de Nederlandse aquacultuur.

Wij werken op het gebied van gezondheid van aquatische dieren nauw samen met Wageningen Marine Research, Marine Animal Ecology Group en zijn onderdeel van Wageningen Aquaculture Research & Education (W-ARE). Binnen Nederland wordt samengewerkt met onderzoeksinstituten, overheden en visserijorganisaties. Ook internationaal zoeken we de samenwerking op, onder andere via het netwerk van referentielaboratoria op het gebied van vis-, schaal- en schelpdierziekten in Europa.

    Publicaties