Pest bij kleine herkauwers
Pest bij kleine herkauwers (PPR, Peste des Petits Ruminants) is een meldingplichtige en ernstige virusziekte bij kleine herkauwers, zoals geiten en schapen. Besmetting treedt op door direct contact of intensief indirect contact tussen zieke en vatbare dieren. Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) verricht onderzoek naar deze ziekte.
Meldingplichtig betekent dat verdenkingen van een PPR-infectie gemeld moeten worden bij de NVWA. Het is een “Categorie A” ziekte (Animal Health Law). De ziekte wordt veroorzaakt door het pest bij kleine herkauwers virus (PPRV, Familie van Paramyxoviridae, genus Morbillivirus). Er zijn vier subtypen of lineages.
Geïnfecteerde dieren worden bijna altijd ziek (ongeveer 90%) en 50% tot 80% van de besmette dieren kunnen sterven. Het ziekmakend vermogen varieert tussen virusvarianten en verschilt per diersoort en ras. Internationale organisaties hebben de ambitie uitgesproken om, na de wereldwijde eradicatie van het verwante runderpestvirus, pest bij kleine herkauwers wereldwijd uit te roeien.
Mensen kunnen niet besmet worden met dit virus.
Pest bij kleine herkauwers is nog nooit in Nederland gerapporteerd. Nederland is dus historisch vrij van deze ziekte.
Ziektebeeld pest bij kleine herkauwers
Klinische verschijnselen treden op na een incubatietijd van 2 tot 8 dagen. Besmetting met dit virus leidt bijna altijd tot ziekte. Behalve schapen en geiten kunnen ook vele andere herkauwers en varkens besmet worden. Runderen en varkens worden niet ziek (subklinische infectie).
Symptomen zijn:
- Plotselinge hoge koorts
- Algemene ziekteverschijnselen
- Rusteloosheid
- Dorre vacht
- Droge neus
- Minder trek in voer
- (Pussige) uitvloeiing uit de neus
- Wonden op neus, tong en bek
- Diarree
- Ademhalingsproblemen
- Drachtige dieren kunnen aborteren
- Sterfte
Verspreiding pest bij kleine herkauwers
Pest bij kleine herkauwers komt voor in Afrika, op het Arabische schiereiland, in het Midden-Oosten en India.
De vier verschillende subtypen (lineages) hebben verschillende maar overlappende verspreidingsgebieden. Opvallend is dat lineage 4 zich recent heeft verspreid vanuit India naar het westen tot aan Marokko. Europa is vrij van PPR, maar op basis van serologische monitoring werd PPR recent nog gerapporteerd in een gebied in Bulgarije dat grenst aan Turkije.
Lichaamsvloeistoffen
Besmetting treedt op door direct contact of intensief indirect contact tussen zieke en vatbare dieren. PPRV wordt uitgescheiden in alle lichaamsvloeistoffen, voornamelijk van de neus en ogen en in de mest, maar vermoedelijk ook in sperma en melk. PPRV is verwant aan runderpestvirus en het mazelenvirus dat mensen kan infecteren. Net als mazelen is PPR een zeer besmettelijke ziekte. Mensen zijn niet vatbaar voor voor PPR.
Runderen en varkens kunnen ook besmet worden met PPRV, maar bij deze diersoorten verloopt de ziekte vaak onopgemerkt (subklinisch) en produceren vermoedelijk te weinig virus voor verdere verspreiding (eindgastheren). Mensen kunnen niet besmet worden met het PPRV.
Diagnostiek pest bij kleine herkauwers
Pest bij kleine herkauwers is een meldingplichtige dierziekte. Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) is het nationaal referentielaboratorium voor PPR en heeft ISO-gecertificeerde testen om verdenkingen van PPR te diagnosticeren.
Serologische test
Antistoffen tegen PPRV na infectie of vaccinatie kunnen aangetoond worden met de ELISA of de serumneutralisatie-test (SNT). De ELISA is de eerste keus om antistoffen aan te tonen. De SNT kan positieve ELISA-resultaten bevestigen, hoewel de SNT minder gevoelig is. Stolbloed (serumbloed) wordt gebruikt in deze serologische testen.
PCR-test
Het virus kan worden aangetoond met de PCR test voor PPRV. In de test wordt gebruik gemaakt van een alternatief als PPRV-positief monster. Volbloed (EDTA-bloed), milt, lymfknopen en neus- en ooguitvloeiingen zijn geschikt om virus aan te tonen. Monsters van bloed of organen moeten op ijs (niet bevroren) getransporteerd worden.
Vaccin pest bij kleine herkauwers
Voorkomen en bestrijden van pest bij kleine herkauwers
Voorkomen is beter dan genezen, maar preventief vaccineren tegen PPR wordt niet toegepast in Europa. Om te voorkomen dat de ziekte uitbreekt in Europa worden dieren uit besmette regio’s geweerd of uitgebreid gecontroleerd alvorens ze worden toegelaten.
Bij een uitbraak van PPR wordt gevaccineerd om verdere verspreiding van de ziekte te voorkomen. Daarnaast worden vervoersverboden van kracht en worden beschermings- en toezichtgebieden ingesteld. In 2018 heeft de Europese Commissie, nadat serologisch positieve dieren werden gevonden in Bulgarije grenzend aan Turkije, toestemming gegeven om te vaccineren met een niet-geregistreerd PPR-vaccin. Er werd daarna geen verdere verspreiding van de ziekte vastgesteld.