Hepatitis E
Hepatitis E is een leverziekte veroorzaakt door het hepatitis E virus (HEV). In ontwikkelde landen komt HEV bij mensen sporadisch voor. Het gaat dan vooral om de genotypen 3 en 4 die van dieren zoals varkens afkomstig zijn. Besmetting verloopt vaak zonder ziekteverschijnselen, maar kan ook leiden tot een acute leverontsteking. Dit kan vooral bij mensen met een verzwakte afweer ernstige complicaties veroorzaken. Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) verricht onderzoek naar deze ziekte.
Hoeveel mensen raken jaarlijks met hepatitis E besmet?
Volgens de WHO zijn er jaarlijks 20 miljoen HEV-infecties, ruim 3 miljoen acute gevallen en zo’n 70.000 doden gerelateerd aan hepatitis E. Deze getallen worden vooral bepaald door uitbraken in ontwikkelingslanden. Daar wordt hepatitis E voornamelijk overgedragen via drinkwater dat verontreinigd is met ontlasting. In deze landen gaat het om genotype 1 of 2 van het virus. Deze varianten komen enkel bij mensen voor en niet bij dieren.
Hoe raken Europeanen besmet met hepatitis E?
In geïndustrialiseerde landen komt de ziekte minder vaak voor bij mensen. Een infectie met genotype 3 is het meest voorkomende type in Europa. Deze kan opgelopen worden door het eten van besmet vlees of drinken van besmet water. In Europa zien we grote verschillen in het percentage van de bevolking dat antistoffen heeft tegen het virus, ca 5% in Schotland tot meer dan 50% in Zuid-Oost Frankrijk. Waarschijnlijk komt dit door het verschil in consumptie van producten met rauw varkensvlees. De oorzaak van de infectie is vaak moeilijk te achterhalen, omdat de incubatietijd tot 60 dagen of langer kan oplopen. Het virus kan ook overgedragen worden via bloedtransfusies en transplantatie van organen. Hepatitis E-virus genotype 3 is naast mensen aangetoond in gehouden varkens, wilde zwijnen, sommige hertensoorten en schelpdieren.
Komt hepatitis E voor in Nederland?
Het aantal ziektegevallen ten gevolge van hepatitis E in Nederland wordt geschat op 1 tot 5 infecties per 100.000 personen per jaar. Varkens zijn vrijwel zeker de voornaamste bron van deze infecties. Op basis van diverse onderzoeken is vastgesteld dat HEV voorkomt op meer dan 50% van de mestvarkensbedrijven in Nederland. Het lijkt er op dat gerichte interventie-maatregelen nodig zullen zijn om dit percentage terug te dringen. Erfelijk materiaal (RNA) van het virus is aangetoond in varkenslevers die werden gekocht in slagerijen.
Is een behandeling mogelijk?
Mensen die ernstige hepatitis ontwikkelen na een infectie met HEV kunnen behandeld worden met antivirale middelen. Dit leidt in West-Europa in heel veel gevallen tot herstel, maar vereist soms een langdurige behandeling die alleen in een ziekenhuis mogelijk is.
Bij varkens kan hepatitis E virus een leverontsteking veroorzaken, maar duidelijke ziekteverschijnselen zijn er eigenlijk nooit. Varkens worden daarom eigenlijk nooit behandeld aan hepatitis E. Er is ook geen vaccin beschikbaar voor preventieve behandeling.
Hepatitis E infectie
Bij mensen komen vier genotypen van hepatitis E virus voor, die allen vallen binnen de soort Orthohepevirus. Genotype 1 en genotype 2 komen uitsluitend voor bij mensen in de tropische regio’s van Afrika en Azië. Genotype 3 en genotype 4 komen voor bij zowel mensen als dieren en zijn van dier op mens (zoönotisch) overdraagbaar. In Europa zien we vrijwel uitsluitend genotype 3 virussen. Hepatitis E virus genotype 3 komt in Nederland voor bij gehouden varkens en bij wilde fauna.
Binnen de soort Orthohepevirus bestaan ook nog de genotypen 5, 6 en 7, maar die komen alleen bij dieren voor en niet bij mensen.
Ziektebeeld hepatitis E
Bij varkens kan hepatitis E virus een leverontsteking veroorzaken, maar duidelijke ziekteverschijnselen ten gevolge van hepatitis E virus worden bij varkens eigenlijk nooit gezien.
Bij mensen verloopt hepatitis E virus infectie meestal zonder ziekteverschijnselen. Bij een klein aantal mensen kan HEV echter leiden tot een acute leverontsteking met koorts en misselijkheid. Bij zwangere vrouwen in ontwikkelingslanden zou de ziekte ernstiger verlopen en vaker complicaties veroorzaken. Directe natuurlijke besmetting van patiënten naar andere personen is zeldzaam.
Verspreiding hepatitis E
Diagnostiek hepatitis E
Hepatitis E virus (HEV) is een zeer moeilijk kweekbaar virus. Voor het aantonen van HEV wordt vrijwel altijd gebruik gemaakt van PCR-techniek. Met behulp van PCR kan het virus (RNA) goed aangetoond worden in bloed en (lever)weefselmonsters; er zijn ook standaard procedures ontwikkeld voor de detectie van hepatitis E virus in voedsel- en water-monsters.
Voor de bepaling van antistoffen tegen hepatitis E virus wordt gebruik gemaakt van diverse immunoassays, vooral Elisa’s. De laatste jaren zijn deze tests sterk verbeterd maar er bestaan nog steeds behoorlijke kwaliteitsverschillen. Voor de 4 genotypen van HEV die voorkomen bij mensen wordt er niet meer dan 1 serotype onderscheiden. Dat wil zeggen dat de antilichaam-tests geen onderscheid kunnen maken tussen antistoffen opgewekt door een van deze 4 typen. Zowel de PCR als de antilichaam test kunnen door Wageningen Bioveterinary Research routinematig uitgevoerd worden in alle eerdergenoemde monsters.
Vaccin hepatitis E
Voorkomen en bestrijden van hepatitis E
Onderzoek door Wageningen Bioveterinary Research
Wageningen Bioveterinary Research doet onderzoek naar de transmissieroutes.De lever is het belangrijkste doelorgaan van het virus maar ook in andere organen en bloed kunnen hoge concentraties voorkomen. Bloedtransfusie en orgaantransplantatie zijn daardoor ook mogelijke oorzaken van transmissies bij mensen. Voldoende verhitting van besmet materiaal doodt het virus. Besmet voedsel dat rauw wordt gegeten, bijvoorbeeld oesters vormt een potentiële besmettingsroute.
Onderzoek naar hepatitis E virus is belangrijk om te zien of de incidentie toeneemt en daarmee het risico voor de mens. Verder is het belangrijk om te zien of er virulente varianten ontstaan en om beter inzicht te verkrijgen in de (belangrijkste) transmissieroutes.